اعسار از پرداخت مهریه

در قانون مدنی ایران، مهریه به عنوان مالی که مرد در مقابل ازدواج به زن می‌پردازد، تعریف شده است.

این امر به منظور حمایت از زن در مقابل جدایی از همسر و مستقلی اوست که می‌تواند به صورت نقدی، سکه، طلا، ملک، خودرو، یا هر چیز دیگری که زوجین به تفاهم برسند، باشد.

اعسار در لغت به معنای تنگدستی و دشواری است و در حقوق ایران، به وضعیت شخصی گفته می‌شود که به دلیل عدم دسترسی به مال خود یا کافی نبودن دارایی، قدرت پرداخت دیون (بدهی‌ها) یا هزینه دادرسی خود را نداشته باشد. این کلمه معادل کلمه فقهی افلاس است.

اعسار از پرداخت مهریه، به معنای عدم توانایی مالی مرد در پرداخت مهریه به زن است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که مرد، درآمد کافی برای پرداخت مهریه را نداشته باشد یا هزینه‌های زندگی او و خانواده‌اش بیش از درآمدش باشد.

در قانون ایران، مرد موظف است تحت هر شرایطی مهریه همسرش را پرداخت کند، اما اگر مردی ادعا کند که توانایی مالی پرداخت مهریه را ندارد، می‌تواند از دادگاه درخواست اعسار کند.

مراحل درخواست اعسار از پرداخت مهریه:

در مرحله اول، مدعی اعسار مطابق ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی باید دادخواستی مبنی بر اعسار از پرداخت مهریه تنظیم کند.

این دادخواست باید به دادگاه خانواده محل اقامت زوجه تقدیم شود.

 در دادخواست باید لیست کلیه دارایی و اموال منقول و غیر منقول، نقل و انتقالاتی که از زمان یک سال قبل از طرح دعوای اعسار داشته و همچنین کلیه مطالباتی که از اشخاص ثالث دارد ضمیمه دادخواست کند.

پس از آن مدعی اعسار از پرداخت مهریه باید شهادت نامه کتبی حداقل دو نفر که نسبت به وضعیت معیشت فرد اطلاع کافی داشته باشند باید ضمیمه دادخواست اعسار مهریه شود.

شهود اعسار باید در شهادت نامه خود، اطلاعات لازم در خصوص هویت، شغل، میزان درآمد و نحوه قانونی امرار معاش مدیون را قید کنند.

دادگاه می تواند شهود اعسار را احضار کند تا در جلسه دادگاه، در خصوص وضعیت مالی مدیون توضیحاتی مطرح کنند.

پس از تقدیم دادخواست، دادگاه خانواده آن را بررسی می‌کند. دادگاه ممکن است از زوج بخواهد که مدارک و مستندات خود را مبنی بر اعسار ارائه کند.

مدارک و مستندات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

●   مدارک شناسایی زوج (شناسنامه، کارت ملی، گواهینامه)

●   عقدنامه

●   استشهادیه از دو شاهد مبنی بر عدم توانایی زوج در پرداخت مهریه

●   مستندات مالی زوج (مانند فیش حقوقی، صورتحساب بانکی، اسناد ملکی و خودرو)

●   دادنامه محکومیت مهریه

پس از بررسی در صورتی که دادگاه تشخیص دهد که زوج شرایط اعسار را دارد، حکم اعسار صادر می‌کند.

لذا در صورتی که دادگاه تشخیص دهد که مدعی اعسار توانایی پرداخت یک جای مهریه را ندارد، اما توانایی آن را دارد که به مرور آن را پرداخت نماید، در این حالت محکمه با توجه به وضعیت معیشتی،  پرداخت دین را برای او تقسیط می کند.

در خصوص تقسیط مهریه، دادگاه با توجه به وضعیت مالی و معیشتی محکوم علیه، میزان مهریه و سایر شرایط، حکم به تقسیط مهریه می دهد؛ معمولا ده درصد مهریه به عنوان پیش قسط و یک چهارم درآمد ماهیانه فرد به عنوان اقساط ماهانه تعیین میشود.

مدت تقسیط مهریه نیز با توجه به وضعیت مالی محکوم علیه تعیین می شود.

لازم به ذکر است، در صورتی که مرد پس از صدور حکم تقسیط مهریه، اقساط را به موقع پرداخت نکند، زن می‌تواند با ارائه حکم تقسیط به اجرای احکام، درخواست صدور حکم جلب مرد را کند.

بهترین زمان درخواست اعسار از پرداخت مهریه:

طبق قانون، مهلت تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، بعد از قطعیت دادنامه مبنی بر محکومیت مهریه است.

به عبارت دیگر سی روز پس از تاریخ ابلاغ اجراییه است. اجراییه سندی است که توسط دادگاه یا اداره اجرای احکام صادر می‌شود و به موجب آن، محکوم علیه مکلف به انجام حکم صادره می‌شود.

بنابراین، زمان مناسب تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، زمانی است که زن مهریه خود را مطالبه کند و مرد متوجه شود که توانایی پرداخت آن را ندارد.

اگر مرد قبل از ابلاغ اجراییه دادخواست اعسار خود را به دادگاه تقدیم کند، دادگاه می‌تواند بدون صدور اجراییه، مهریه را برای مرد قسط بندی کند.

ولیکن در صورتی که بعد از قطعیت دادنامه مهریه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه به دادگاه تقدیم نشود، زوجه می تواند از دادگاه تقاضای جلب نماید.

در صورت جلب زوج، او  میتواند وثیقه یا کفالت بسپارد و پس از قبولی آن تا صدور حکم اعسار و قبولی آن از حبس زوج خودداری و در صورتیکه در حبس باشد آزاد می شود.

ادعای اعسار بر خلاف حقیقت:

مطابق قانون نحوه اجرای محکومیت‌ های مالی، ادعای اعسار بر خلاف واقع جرم است و مرتکب آن به مجازات کلاهبرداری محکوم می‌شود.

ماده ۱۶ این قانون مقرر می‌دارد:

«هر کس با علم به عدم ملائت خود، برای فرار از پرداخت محکوم‌به مالی که بر عهده دارد، خود را معسر معرفی کند، به مجازات کلاهبرداری موضوع ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشاء و کلاهبرداری محکوم می‌شود.»

بنابراین، اگر شخصی ادعای اعسار کند، اما بعداً ثابت شود که این ادعای او بر خلاف واقع بوده است، مرتکب جرم اعسار بر خلاف حقیقت شده است.

مجازات این جرم محکوم به حبس تعزیری ، سه تا شش ماه است.

نکات قابل توجه

اعسار از پرداخت فرد تاجر:

طبق ماده ۵۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی، از تاجر دادخواست اعسار پذیرفته نمی‌شود.

این ماده بر اساس ماده ۴۱۲ قانون تجارت وضع شده است که مقرر می‌دارد: «ورشکستگی تاجر یا شرکت تجارتی در نتیجه توقف از تأدیه وجوهی که بر عهده او است حاصل می‌شود.»

با توجه به این دو ماده، تاجر به دلیل توقف از تأدیه دین، از ملائت افتاده است و در نتیجه، اعسار او پذیرفته نمی‌شود مگر آن که دادخواست اعلام ورشکستگی را تقدیم دادگاه کند.

توقیف اموال زوج:

در صورتی که دادگاه حکم قطعی به پرداخت مهریه صادر کند، زوجه می‌تواند با مراجعه به اجرای احکام مدنی، درخواست توقیف اموال زوج را بدهد.

اجرای احکام مدنی پس از بررسی مدارک و مستندات زوجه، اقدام به توقیف اموال زوج می‌کند.

البته اموالی که طبق قانون از توقیف مستثنی هستند، نمی‌توانند توقیف شوند.

این اموال عبارتند از:

مسکن مورد نیاز زوج و زوجه و فرزندان

وسایل و لوازم ضروری زندگی

وسایل و ابزار کار زوج

بنابراین در مواردی که زوج دارای یک ماشین و یک خانه است، یک خانه جزء مستثنیات دین می باشد ولی خودرو مستثنیات دین نمی‌باشد و قابل توقیف است.

در شرایطی که زوجه بتواند اموال کافی از زوج را توقیف کند، اجرای احکام مدنی اقدام به فروش آن‌ها می‌کند و مهریه زوجه را از محل فروش آن‌ها پرداخت می‌کند.

سخن پایانی:

برای دعوای اعسار از پرداخت مهریه داشتن وکیل دادگستری ممنوعیت و محدودیت ندارد و بر اساس یک باور غلط گاهی داشتن وکیل در دعوای اعسار و تقسیط محکوم به منع شده است ولی همانطور که گفته شد داشتن وکیل برای تقاضای اعسار و تقسیط نه تنها ممنوع نیست بلکه می تواند بسیار در نتیجه دعوا موثر باشد.

وکیل مهریه می تواند در تمام مراحل رسیدگی به پرونده، از ابتدا تا صدور حکم، از زوج حمایت کند و حقوق او را حفظ نماید.

این وکیل می تواند با دانش و تجربه خود، پرونده را به بهترین نحو ممکن پیگیری کند و احتمال موفقیت زوج را در دریافت حکم اعسار افزایش دهد.

در صورت تمایل به دریافت مشاوره حقوقی در زمینه اعسار از پرداخت مهریه، می توانید گروه مشاوران و کارشناسان وکلای متخصص وکیل‌وند در این زمینه مشورت کنید.

وکلای با تجربه و خبره وکیل وند به صورت ۲۴ ساعته و آنلاین پاسخگوی سوالات و مشکلات شما هستند.