اثبات بی گناهی

شاید ندانید قانون همان گونه که برای شاکی راه هایی در نظر گرفته تا بتواند با استفاده از این راه ها وقوع جرم را اثبات کند، روش هایی نیز جلوی پای متهم قرار داده تا بتواند بی گناهی خود را اثبات نماید. البته این گونه نیست که بتوان برای بی گناهی متهم در همه دعاوی از روش های یکسانی استفاده کرد؛ بلکه در هر دعوا برای اثبات بی گناهی باید از روش های خاصی استفاده نمود.

برای آنکه بتوانید هر یک از این روش ها را بکار بگیرید لازم است مدارک خاص متناسب با آن روش را دارا باشید و برای استفاده از این روش ها مدارک الزامی را جمع آوری کنید. همچنین لازم است از روش ها و شرایط اثبات بی گناهی اطلاعاتی داشته باشید که در ادامه قصد داریم به این اطلاعاتی درباره این روش ها بپردازیم.

شرایط اثبات بی گناهی

همانطور که گفته شد برای اثبات بی گناهی افراد روش های متعددی وجود دارد و بکارگیری هر یک از این روش ها ملزم به بودن شرایط خاصی است. برای آنکه بتوان تصمیم گرفت باید از چه روشی استفاده کرد در مرحله اول باید عناصر جرم مشخص شود.  

یک جرم باید از نظر سه عنصر قانونی، مادی و معنوی اثبات شود و می توان با استفاده از اثبات عدم وجود حتی یکی از این عناصر، بی گناهی فرد را اثبات کرد.

اثبات عدم وجود عنصر قانونی

درباره عناصر قانونی جرم در ماده ۶۶۸ و ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی صحبت شده است که می گوید، وجود عنصر قانونی یک عمل زمانی اثبات می شود که در قانون انجام یک کار و یا ترک آن جرم شناخته شده باشد. برای آنکه بتوان اثبات کرد فرد بی گناه است باید عدم وجود یکی از این عناصر همچون عنصر قانونی جرم را ثابت کرد.

متهم لازم است در دادگاه اثبات کند که برای عمل انجام شده یا عدم انجام یک عمل، جرمی مشخص نشده و مجازاتی برای آن وجود ندارد. همچنین در صورتی که مجازات نسخ شده باشد نیز لازم است این مسئله در دادگاه اثبات شود. خوب است گفته شود این گونه روش ها برای اثبات عدم وجود عنصر قانونی جرم اغلب در دعاوی حقوقی اتفاق می افتد.

اثبات عدم وجود عنصر مادی

عنصر مادی جرم عملی محسوب می شود که فرد به انجام آن یا عدم انجام آن متهم شده است. به عنوان مثال فردی متهم به قتل شده؛ بنابراین عنصر مادی جرم او قتل است. برای آنکه بتوان عدم وجود عنصر مادی را اثبات کرد لازم است شخص و وکیل او بتوانند عدم ارتکاب به قتل را در دادگاه اثبات کرده و یا ثابت کنند عمل انجام شده به گونه ای نبوده که در دادگاه بیان شده است.

برای آنکه بتوان عدم وجود عنصر مادی را اثبات کرد فرد باید دلایلی مطرح کند که بیان کننده عدم وجود عنصر مادی باشد؛ به عنوان مثال فرد باید بتواند ثابت کند شخصی که مقتول شناخته می شود گم شده و به قتل نرسیده است.

اثبات عدم وجود عنصر معنوی

عنصر معنوی یک جرم، هدف و اراده انجام آن جرم به حساب می آید. برای اثبات عدم وجود عنصر معنوی باید قصد فرد از ارتکاب جرم، نتیجه آن و علم شخص به موضوع بررسی شود. مثلا باید ثابت شود شخص نمی ‌دانسته این کار جرم بوده و یا قصد و هدف خاصی از انجام این جرم نداشته است.

برای آنکه بتوان عدم وجود عنصر معنوی را اثبات کرد باید موارد آن به اثبات برسد؛ یعنی شخص ثابت کند قصد رفتار مجرمانه ای نداشته، به موضوع عالم نبوده و در این کار قصد نتیجه وجود نداشته است. یکی از دلایلی که می تواند عدم وجود عنصر معنوی را ثابت کند نداشتن اراده هنگام ارتکاب به جرم است.

چگونگی اثبات بی گناهی

حال که شرایط اثبات بی گناهی را بیان کردیم قصد داریم به چگونگی اثبات بی گناهی افراد بپردازیم. در جواب این سوال که چگونه می توانیم بی گناهی شخص را اثبات کنیم باید گفت از دو طریق این کار امکان پذیر است؛ اولین راه ارائه دلیل محکم از سوی متهم و وکیل اوست و دومین راه به چالش کشیدن سخنان و نظرات شاکی است.

از آنجایی که ادله زیادی وجود دارند برای استفاده از این دو راه بهتر است با یک وکیل مجرب مشورت کنید تا در چگونگی استفاده از این دو راه به شما کمک کند. در ادامه درباره این دو راه بیشتر توضیح خواهیم داد.

به چالش کشیدن ادعاهای شاکی

برای آنکه بتوانید ادعای خود را اثبات کنید و بی گناه شمرده شوید لازم است طرف مقابل یعنی شاکی را کمی به چالش بکشید. برای این کار شما به عنوان متهم پرونده لازم نیست دلایلی ارائه کنید و فقط باید اثبات کنید دلایلی که شاکی مطرح می کند اعتبار ندارند و واقعی نیستند؛ به عنوان مثال می ‌توانید مدارکی مبنی بر عدم درستی دلایل شاکی ارائه دهید.

ارائه دلیل محکم از سوی متهم و وکیل او

در این روش باید سعی کنید با ارائه دلایل محکم بی گناهی خود را اثبات کنید. برای این کار می توانید با ارائه مدارک، اسناد، ادای سوگند، معرفی شهود و... اثبات کنید شما جرمی مرتکب نشده اید و یا جرم مرتکب شده آنطور که بیان می شود نیست. به عنوان مثال با ارائه فیلم دوربین های مداربسته محل وقوع جرم می توانید اثبات کنید که شما به آن جرم مرتکب نشده اید.

روش های اثبات بی گناهی

برای اثبات بی گناهی شخص می توانید از روش های خاصی استفاده کنید. برای استفاده از روش های اثبات بی گناهی نیز باید به نوع دعوا در دادگاه های کیفری و حقوقی توجه کرد.  

برخی از این روش ها برای دعاوی حقوقی و برخی برای دعاوی کیفری مناسب ترند. در ادامه قصد داریم به برخی روش های موجود همچون اقرار، علم قاضی، شهادت و استشهاد محلی، سوگند، اسناد و قسامه برای اثبات بی گناهی بپردازیم.

اقرار

اصلی ترین روش اثبات بی گناهی یک فرد اقرار است؛ این گونه که متهم با اقرار میتواند اثبات کند به عملی مرتکب شده و یا از انجام آن عمل منع کرده است. به عنوان مثال متهم اقرار می کند که در زمان وقوع جرم دارای اراده نبوده و این عمل از اراده او خارج بوده است.

علم قاضی

یکی دیگر از مهم ترین روش های اثبات بی گناهی علم قاضی به حساب می آید که در قانون مجازات اسلامی نیز درباره آن صحبت شده است. ماده ۲۱۱ این قانون در این باره چنین می گوید که «... یقین حاصل از مستندات بین دو امری است که نزد وی مطلع می شود»

در این روش متهم باید با استفاده از روش های دیگری همچون اقرار، استشهاد محلی، دریافت نظر کارشناسی، سوگند، ارائه مدارک و اسناد و... علم قاضی را به سمت خود جلب کرده و بی گناهی خود را اثبات نماید.

شهادت و استشهاد محلی

شهادت و استشهادیه محلی بسیار در رای دادگاه های حقوقی و کیفری تاثیر گذار است و یکی از مهم ترین راه های اثبات بی گناهی فرد به حساب می آید.  

در این روش افرادی که در محل وقوع جرم حضور داشتند اظهارات خود را بر روی کاغذ نوشته و آن را امضا می کنند. با استفاده از استشهاد محلی می توان اثبات کرد شخص به جرم مورد نظر مرتکب نشده و شاهدان نیز در دادگاه به همین مسئله شهادت دهند.

شهادت و استشهاد محلی فایده دیگری نیز دارد. زمانی که شخص شاکی از استشهاد محلی و یا شهادت شهود استفاده کرده است متهم نیز می تواند برای اثبات بی گناهی خود از شاهدان بخواهد شهادت دهند و استشهاد محلی مبنی بر عدم ارتکاب به جرم تهیه کند. با این کار شهادت شهود طرف مقابل، یعنی شاکی دیگر دارای اعتبار نخواهد بود.

سوگند

سوگند اغلب در دعاوی کیفری اعتبار زیادی دارد و می توان از آن در دعاوی دیه، ضرر و زیان، قصاص و... استفاده کرد. البته لازم به ذکر است تعزیرات و حدود با ادای قسم و سوگند اثبات نشده و نفی نمی شوند. متهم می تواند در دعاوی که سوگند قابل ادا است اثبات کند قسم خورنده دارای شرایط لازم نبوده و یا به دروغ سوگند خورده است.

سند

از آن جایی که سند در قانون مجازات اسلامی معرفی نشده برخی آن را معتبر نمی دانند، اما از نظر صاحب نظران استفاده از این روش در اثبات بی گناهی فرد مشکلی ایجاد نمی کند. متهم می تواند با ارائه یک سند معتبر مانند یک نامه به دادگاه بی گناهی خود را اثبات کند.

قسامه

در قسامه شاکی قسم خویشاوندان خود را می خورد تا بتواند اتهام متهم را اثبات کند. متهم نیز می تواند خویشاوندان را معرفی و ادای سوگند و قسامه کند و یا اقدام به ادای سوگند مجدد نماید. لازم به ذکر است از قسامه فقط در دعاوی که مرتبط با تمامیت جسمانی افراد است استفاده می شود.

مدارک لازم برای اثبات بی گناهی

پس از آنکه به روش ها، و راه ها و چگونگی اثبات بی گناهی افراد پی بردیم لازم است مدارکی را که برای اثبات بی گناهی دارا باشیم را نیز بشناسیم. برای آنکه بدانید چه مدارکی لازم است باید اول تعیین کنید که می خواهید کدام یک از روش های اثبات بی گناهی را به کار بگیرید.

• برای اثبات بی گناهی از طریق اقرار در جرایم مجرمانه، شما به نظریه پزشکی قانونی نیاز پیدا خواهید کرد.
• فرم استشهاد نامه محلی همراه با امضای شاهدان برای استفاده از روش شهادت و استشهاد نامه محلی لازم است.
• در استفاده از روش علم قاضی لازم است نظریه کارشناسان و گواهی پزشکی قانونی را به دادگاه ارائه دهید.
• در روش استفاده از سند شما به اسناد معتبر که سخنانتان را اثبات کند نیاز خواهید داشت.
• در کنار ادای سوگند و قسامه می توانید مدارکی را مبنی بر نادرستی ادعاهای شاکی به دادگاه ارائه دهید.

نمونه لایحه برای اثبات بی گناهی

با سلام و درود

احتراما به اطلاع می رساند اینجانب ........ متهم پرونده کلاسه ....... مطروحه نزد آن شعبه بازپرسی، در پاسخ به شکایت شاکی محترم و ادعاها و اتهامات مطرح شده از جانب ایشان، مبنی بر وقوع جرم سرقت از ناحیه بنده، مطالب ذیل را به استحضار می رساند:

شاکی، در شکوائیه تقدیمی، مدعی شده که اینجانب را در شب وقوع سرقت، در محل حادثه مشاهده کرده و شهود وی که همگی از اعضای خانواده وی بوده نیز صحت این ادعا را تایید نموده اند. حال آنکه، اینجانب در تاریخ و ساعت مشخص شده، در محل ........، واقع در ........ مشغول کار بوده ام که فیلم بنده توسط دوربین های مدار بسته، ضبط شده و ضمیمه لایحه، تقدیم آن مرجع می گردد.  

با توجه به این توضیحات و مطالب فوق، صدور قرار منع تعقیب و توقف تعقیب کیفری بنده را در پرونده مطروحه نزد شعبه بازپرسی ........ را خواستار هستم.

سخن آخر

در این مقاله تلاش کردیم طرقی که از طریق آن ها می توان بی گناهی یک فرد را اثبات کرد را به شما معرفی کنیم. همچنین در مطالب مذکور شما با شرایط اثبات بی گناهی، چگونگی اثبات بی گناهی، روش های اثبات بی گناهی، مدارک لازم برای اثبات بی گناهی و نمونه لایحه برای اثبات بی گناهی آشنا شدید.

پیشنهاد می شود قبل از آنکه اقدامی برای اثبات بی گناهی اشخاص انجام دهید حتما با یک وکیل مجرب درباره روش ها، راه ها و چگونگی اثبات بی گناهی افراد مشورت کند. امیدواریم مطالب مذکور برایتان مفید و کاربردی بوده باشد.

چنانچه نیاز به مشاوره حقوقی در این زمینه دارید میتوانید به سایت وکیل وند مراجعه نمایید.