تحریر ترکه

ترکه در لغت به معنی "رها شده" است و به این دلیل به اموال باقی مانده از متوفی ترکه می‌گویند که گویی شخص آنها را رها کرده و به دنیای دیگر رفته است.

اما در اصطلاح حقوقی، ترکه به مجموعه اموال و حقوقی گفته می‌شود که از متوفی (شخص فوت شده) باقی می‌ماند. این اموال شامل دارایی‌ های مثبت مانند پول، ملک، طلا و جواهرات، و همچنین دارایی‌های منفی مانند بدهی‌ ها و تعهدات مالی متوفی می‌شود‌.

یکی از نهادهایی که در قانون امور حسبی برای حفظ حقوق وارثین و جلوگیری از اختلافات در تقسیم ارث مورد پیش بینی قرار گرفته است تحریر ترکه می باشد. تحریر ترکه به معنی مشخص کردن تمام اموال، دارایی‌ ها و بدهی‌ های متوفی است که توسط مرجع قضایی درصورت عدم تقسیم توسط وراث انجام می‌شود. این کار به منظور تعیین سهم‌الارث هر یک از وراث و تسریع در روند تقسیم ماترک صورت می‌گیرد.

تقسیم ترکه

تقسیم ترکه می تواند بر اساس توافق و تراضی افراد صورت گیرد. بدین نحو که وراث با رضایت اقدام به تقسیم ما ترک میان خود نمایند. اما در صورت عدم تراضی، هری ک از وراث یا ذینفعان می توانند با داشتن گواهی انحصار و وراث و با ثبت دادخواست تقسیم ترکه، صدور حکم تقسیم ترکه را از شورای حل اختلاف بخواهند.

اولین قدم برای تقسیم ترکه، اخذ گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف یا دفاتر اسناد رسمی است. این گواهی نشان می‌دهد که چه کسانی و به چه نسبتی از مورث ارث می‌برند.

سپس مرجع قضایی با بررسی اموال متوفی یک صورت از بدهی ها، طلب ها و سایر اموال متوفی را تهیه می‌کند. قاعده این است که ممکن است متوفی بدهی، طلب و اموالی داشته باشد که وراث او از آن آگاه نیستند

پس از اخذ گواهی انحصار وراثت، باید دیون و واجبات متوفی از ماترک (مجموع اموال و دارایی‌های وی) پرداخت شود. این دیون شامل بدهی‌های متوفی، مهریه همسر، وصیت‌نامه و... می‌شود.

مطابق قانون مدنی مالکیت وراث به ترکه اتفاق نمی افتد مگر پس از اداء حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته است. بنابراین جهت تعلق گرفتن ترکه و سپس تقسیم آن ابتدا اشخاص باید جزء منفی ترکه از جمله دیون متوفی را پرداخت نمایند.

پس از پرداخت دیون و واجبات، ماترک بین وراث به نسبت سهم‌ الارثشان تقسیم می‌شود. سهم‌الارث هر یک از وراث در قانون مدنی مشخص شده است.

در صورت عدم رضایت نوع تقسیم، بر مبنای قانون امور حسبی تقسیم به یکی از صورت های زیر اتفاق می افتد:

تقسیم ترکه برافراز

تقسیم ترکه برافراز، روشی برای تقسیم اموال موروثی بین وراث است که در آن، اموال به طور مساوی بین وراث تقسیم می‌شوند، به طوری که هر وارث سهمی برابر از هر نوع مال دریافت می‌کند.

این روش ساده و آسان تقسیم ترکه، عادلانه‌ ترین روش تقسیم اموال موروثی بین وراث است که از بروز اختلافات بین وراث جلوگیری میکند.

تقسیم ترکه به تعدیل

این تقسیم زمانی اتفاق می‌افتد که تقسیم عینی ماترک به طور مساوی بین وراث امکان‌ پذیر نباشد. در این حالت، برای حفظ عدالت و برابری بین وراث، اموال ماترک به قیمت روز ارزیابی شده و به هر یک از وراث به تناسب سهم‌ الارثشان، معادل ارزش سهمشان از ماترک تعلق می‌گیرد.

فرض کنید ماترک متوفی شامل یک آپارتمان، یک خودرو و یک حساب بانکی باشد، در این صورت کارشناس اقدام به تقسیم آنها بین وراث نموده، در این شرایط ممکن است به دلیل تعداد زیاد ورثه یا عدم امکان تقسیم عادلانه، آپارتمان به فروش رسیده و پول آن بین ورثه به میزان سهم شرعیشان تقسیم شود.

تقسیم به رد

این امر عبارت است از اینکه دادگاه برخی از وراث را ملزم می کند در برابر سهم بیشتری که از اموال می برند بهای آن را به باقی وراث بپردازند تا هر ورثه به میزان سهم شرعی خود از ماترک برسد. در صورتی که وراث بر این امر نیز توافق ننمایند نوبت به تقسیم به اجبار و فروش از طریق مزایده و تقسیم ثمن آن میان وراث می رسد.

تقسیم ثمن یعنی در شرایطی که مالکیت یک مال مشاع برای شرکا ایجاد مشکل کند و امکان تفکیک و تقسیم عادلانه آن وجود نداشته باشد، یکی از شرکا می‌تواند با مراجعه به مراجع قانونی، خواهان اجبار به فروش از طریق مزایده و تقسیم ثمن شود.

لذا در صورت وجود اختلاف بین شرکا در مورد نحوه تقسیم ثمن، دادگاه به این موضوع رسیدگی و حکم نهایی را صادر می‌کند.

چه کسانی می‌توانند اقدام به تحریر ترکه نمایند؟

وراث متوفی

یکی از وراث: تمام وراث باید به صورت مشترک یا هر یک از وراث می‌تواند به تنهایی برای تحریر ترکه اقدام کند. در این صورت، وراث دیگر نیز می‌توانند به دعوا دعوت شوند.

وصی:

وصی منصوب در وصیت‌نامه: اگر متوفی در وصیت‌نامه خود وصی تعیین کرده باشد، وصی می‌تواند برای تحریر ترکه اقدام کند.

وصی منصوب توسط دادگاه: در صورتی که متوفی وصی تعیین نکرده باشد، دادگاه می‌تواند به درخواست هر یک از ذینفعان، وصی برای اداره ترکه تعیین کند.

دادستان:

در صورت عدم وجود وارث: اگر متوفی وارثی نداشته باشد، دادستان به عنوان نماینده بیت‌المال می‌تواند دعوای تحریر ترکه را اقامه کند.

لازم به ذکر است، در صورتی که متوفی وراثی ندارد طلبکارانی که سند رسمی (مانند سفته، چک، و...) دال بر طلب خود از متوفی دارند، می‌توانند برای وصول طلب خود، دعوای تحریر ترکه را اقامه کنند.

و همچنین اگر وصیت‌ نامه متوفی مشتمل بر وصیت به امور خیریه باشد، موقوفات و مجریان امور خیریه می‌توانند برای تحریر ترکه اقدام کنند.

تحریر ترکه چه زمانی الزامی است؟

همانطور که گفتیم تحریر ترکه به صورت قانونی تمامی دارایی‌ ها و اموال منقول و غیرمنقول، مطالبات و بدهی‌ های فرد متوفی را به صورت کتبی ثبت می‌کند. 

ذکر یک نکته درمورد این موضوع قانونی اهمیت دارد. تحریر ترکه در مواردی الزامی بوده و اشخاصی که قانونا اجازه‌ی ثبت دادخواست تحریر ترکه دارند بایستی این امر را انجام دهند:

هنگامی که بین وراث فرد محجور و یا غایبی وجود داشته باشد تحریر ترکه الزامی‌ است.

زمانی که برخی وراث ترکه را قبول و برخی آن را رد کنند.

هرگاه متوفی یک تبعه خارجی باشد.‌

مدارک مورد نیاز برای تحریر ترکه

مدارک مورد نیاز برای تحریر ترکه به شرح زیر است:

مدارک هویتی:

گواهی فوت متوفی: این گواهی از اداره ثبت احوال محل فوت یا محل دفن متوفی قابل دریافت است.

شناسنامه و کارت ملی تمام وراث: اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی تمام وراث باید ارائه شود.

مدارک مربوط به وراثت:

گواهی انحصار وراثت: این گواهی از طریق شورای حل اختلاف محل اقامتگاه آخرین محل زندگی متوفی قابل دریافت است.

مدارک مربوط به اموال:

فهرستی از تمام اموال و دارایی‌های متوفی: این فهرست باید شامل جزئیات کاملی از اموال، مانند نوع، ارزش، محل نگهداری و غیره باشد.

مدارک مربوط به هر یک از اموال: مانند سند مالکیت، بنچاق، پروانه کسب و غیره.

سایر مدارک:

وصیت‌نامه متوفی (در صورت وجود): اصل و کپی وصیت‌نامه باید ارائه شود.

وکالت‌نامه (در صورت وجود): اگر یکی از وراث به وکیل خود وکالت داده باشد، باید وکالت‌نامه ارائه شود.

سخن پایانی:

حضور یک وکیل متعهد در زمینه تقسیم ترکه، فرآیند فرسایشی پیگیری مطالبات را بسیار آسان‌ می‌کند. 

جهت طرح دعوای تحریر ترکه می‌توانید از وکلای مجرب موسسه حقوقی وکیل وند کمک بگیرید تا به بهترین نحو ممکن و در سریع ترین زمان دعوی تحریر ترکه را اقامه و اقدامات مورد نیاز را انجام دهند.

 دریافت خدمات تخصصی حقوقی علاوه بر کاهش ریسک ها سبب انجام امور به شکل اصولی و قانونی آن میباشد با این حال  شما شخصاً می توانید دادخواست را از طریق دفاتر خدمات قضایی برای مراجع صالح قضایی ارسال کنید. 

هزینه وکیل برای تنظیم ترکه با توجه به سابقه‌ی فعالیتی وی و پیچیدگی پرونده شما مشخص می‌شود.