اجرت المثل به تعهدات مالی، اقتصادی و معنوی میان همسران اشاره دارد و در صورتی که توافقی به عنوان اجرت المثل وجود نداشته باشد، قوانین میراث و حقوق خانواده معمولاً این تعهدات را تعیین می‌کنند.

این اصطلاح در قانون مدنی ایران نیز به کار رفته است؛ در ماده ۳۳۶ قانون مدنی آمده است: «هر کس بر حسب امر دیگری اقدام به عملی نماید که عرفاً برای آن عمل، اجرتی بوده یا آن شخص عادتاً مهیای آن عمل باشد، عامل مستحق اجرت عمل خود خواهد بود مگر این که معلوم شود که قصد تبرع داشته است.»
به عنوان مثال، اگر شخصی از ملک دیگری بدون اذن استفاده کند، صاحب ملک مستحق دریافت اجرت المثل خواهد بود. همچنین، اگر شخصی کاری را برای دیگری انجام دهد که عرفاً برای آن کار اجرت تعیین می‌شود، مستحق دریافت اجرت المثل خواهد بود.
اجرت المثل در حقوق خانواده نیز کاربرد دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

 اجرت المثل ایام زوجیت چیست؟

اجرت المثل ایام زوجیت نوعی حق مالی است که زن به عنوان یکی از حقوق مالی خود می‌تواند آن را مطالبه کند و این امر مستقل از مهریه و نفقه است و زن حق دارد هر دوی این حقوق را از شوهر خود مطالبه کند.

به زبان ساده اینکه زوجین در قبال یکدیگر وظایف قانونی دارند. زن مکلف است که از شوهر تمکین عام و خاص کند. اما یک سری  کارها وظیفه شرعی و قانونی زوجه نیست، اگر چه در عرف جامعه ایرانی زنان مشغول به رسیدگی به فرزندان و امور منزل می شوند، در این راستا زوجه می تواند از زوج (شوهر) مطالبه دستمزد این دست امور را که قانونا بر عهده او نیست مطالبه کند.

البته برای اینکه زن بتواند اجرت المثل ایام زوجیت را دریافت کند، باید در خانه شوهر زندگی کرده باشد و کارهایی را که انجام داده است به دستور شوهر و بدون قصد تبرع بوده باشد.

نحوه مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت:

اگر زنی به مدت 10 سال در خانه شوهر خود زندگی کرده است و در این مدت کارهایی مانند نظافت، آشپزی، مراقبت از فرزندان، و ... را انجام داده است، می‌تواند اجرت المثل خود را مطالبه کند. دادگاه با توجه به نوع کارهای انجام شده، مدت انجام کارها، و وسع مالی شوهر، میزان اجرت المثل را تعیین می‌کند.
شایان به ذکر است که انجام تکالیف زناشویی و تمکین عام و خاص چون از اقتضائات عقد نکاح است عمل موجب ایجاد حق اجرت محسوب نمی شود.

مراحل مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت به شرح زیر است:

1.     ارائه دادخواست به دادگاه : زوجه باید دادخواست را به دفتر خدمات قضایی ارائه دهد و دفتر خدمات قضایی دادخواست را به دادگاه خانواده ارجاع می‌دهد.
لازم به ذکر است که زوجه می‌تواند به صورت حضوری یا غیرحضوری دادخواست خود را به دادگاه خانواده تسلیم کند.

در صورت تسلیم دادخواست به صورت حضوری، زوجه باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست خود را ثبت کند. در صورت تسلیم دادخواست به صورت غیرحضوری، زوجه می‌تواند از طریق سامانه ثنا دادخواست خود را ثبت کند.

2.     رسیدگی به دادخواست در دادگاه: دادگاه خانواده پس از ثبت دادخواست،‌ وقت رسیدگی تعیین خواهد کرد. زوجه باید در تاریخ تعیین شده در جلسه رسیدگی حضور داشته باشد و در این جلسه باید دلایل و مدارک خود را به دادگاه ارائه دهد. زوج نیز می‌تواند در جلسه رسیدگی حضور داشته باشد و دفاعیات خود را ارائه دهد.
در صورت احراز شرایط لازم برای مطالبه اجرت المثل و در صورتی که دادگاه دلایل و مدارک زوجه را کافی تشخیص دهد قرار ارجاع به کارشناسی صادر می‌کند.

3.     کارشناسی اجرت المثل: کارشناس با توجه به عواملی مانند نوع کار انجام شده، میزان مهارت زوجه، مدت زمان انجام کار و ...، اجرت المثل ایام زوجیت را تعیین می‌کند.

 4.     صدور حکم دادگاه: دادگاه پس از دریافت نظر کارشناسی، حکم به پرداخت اجرت المثل ایام زوجیت به زوجه صادر می‌کند.
زوجه می‌تواند در صورت اعتراض به حکم صادر شده، از طریق فرجام‌خواهی به دیوان عالی کشور شکایت کند.

راه های فرار از اجرت المثل ایام زوجیت چیست ؟

در سال‌های اخیر، با توجه به افزایش سطح آگاهی زنان، مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت از سوی زنان افزایش یافته است؛ این امر نشان‌دهنده آن است که زنان به حقوق خود آگاه‌تر شده‌اند و برای احقاق حقوق خود تلاش می‌کنند.
یکی از سوالاتی که در رابطه با شرایط دریافت اجرت المثل ایام زوجیت، از سوی مردان پرسیده می شود، این سوال بوده، که آیا می توان اجرت المثل را نپرداخت و اینکه راه های فرار از اجرت المثل چی می باشد؟

در میان راه های فرار از اجرت المثل قانونی، می توان از طریق راه های زیر اقدام کرد:

·  اثبات اینکه کارهای انجام شده از وظایف شرعی و قانونی زن بوده است

 به عنوان مثال، کارهایی مانند نگهداری از فرزندان، آشپزی و نظافت منزل، از وظایف شرعی و قانونی زن محسوب می شوند و مشمول اجرت المثل نمی شوند.

· اثبات اینکه زن قصد تبرع در انجام کارها را داشته است. 

به عنوان مثال، اگر زن گفته باشد که این کارها را به خاطر علاقه اش به شوهر انجام می دهد، یا اینکه شوهر از زن خواسته است که این کارها را انجام دهد و زن بدون هیچ اعتراضی آنها را انجام داده است، می توان ادعا کرد که زن قصد تبرع داشته است.

· اثبات اینکه کارهای انجام شده به دستور شوهر نبوده است. 

به عنوان مثال، اگر زن بدون اجازه شوهر خانه را مرتب کرده است، یا اینکه بدون اطلاع شوهر به فرزندان رسیدگی کرده است، می توان ادعا کرد که کارهای انجام شده به دستور شوهر نبوده است.

علاوه بر این، راه های زیر نیز می تواند در کاهش میزان اجرت المثل زوجیت موثر باشد:

· اثبات اینکه زن در طول زندگی مشترک به کار اشتغال داشته است. 

به عنوان مثال، اگر زن در طول زندگی مشترک به عنوان معلم، کارمند یا مشاغل دیگر مشغول به کار بوده است، می توان ادعا کرد که زن از نظر مالی مستقل بوده است و نیازی به دریافت اجرت المثل نداشته است.

· اثبات اینکه زندگی مشترک زن و شوهر کوتاه مدت بوده است. 

به عنوان مثال، اگر زن و شوهر تنها چند سال با یکدیگر زندگی کرده باشند، می توان ادعا کرد که زن فرصت کافی برای انجام کارهای خانه را نداشته است و بنابراین، میزان اجرت المثل زوجیت باید کاهش یابد.

·   اثبات اینکه زن در طول زندگی مشترک در انجام کارهای خانه کوتاهی کرده است . 

به عنوان مثال، اگر زن گفته باشد که به دلیل بیماری یا مشکلات دیگر نتوانسته است به خوبی از کارهای خانه رسیدگی کند، می توان ادعا کرد که میزان اجرت المثل زوجیت باید کاهش یابد.

البته که این راه ها تنها راه های فرار از اجرت المثل زوجیت نیستند و در هر مورد، باید با توجه به شرایط خاص پرونده، بهترین راهکار را انتخاب کرد.
برای جلوگیری از اختلافات آینده، توصیه می‌شود یک توافق نامه رسمی در دفتر اسناد بین همسرتان تدوین کنید؛ این توافقنامه باید شرایط اجرت المثل و دیگر موارد مالی را مشخص کند. همچنین پرداخت به موقع اجرت المثل به شما کمک می‌کند تا از مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود.

اگر شما دچار اختلاف حقوقی شده‌اید به یک وکیل متخصص در حقوق خانواده مراجعه کنید تا از حقوق خود به بهترین شکل ممکن دفاع شود.
گروه با تجربه‌ی وکلای وکیلوند می‌تواند به شما در مسائل حقوقی تان کمک میکند