در نظام حقوقی مدنی، مهریه صرفاً به عنوان یک رسم یا سنت کهنه شناخته نمیشود، بلکه حامل پیامی ارزشمند و پشتوانه ای محکم برای زنان در زندگی مشترک و پس از آن است. این حق قانونی، به زنانی که مهره به آنها تعلق گرفته، قدرت و امنیت خاطر میبخشد و جایگاه آن ها را در ساختار خانواده و اجتماع ارتقا میدهد.
این حق مسلم، به زن اطمینان میدهد که حتی در صورت فوت همسر، از سهم الارث او به عنوان مهریه بهرهمند خواهد شد.
مطالبه مهریه از سهم الارث
فوت همسر یا پدر شوهر، برای زنانی که در پیوند زناشویی بودهاند، میتواند چالش های حقوقی و مالی به همراه داشته باشد. یکی از مهم ترین سوالات در چنین شرایطی، نحوه دریافت مهریه است.
قانون مدنی به صراحت بیان میکند که هر یک از زوجین پس از فوت همسر، از یکدیگر ارث میبرند. این موضوع شامل مهریه نیز میشود. به این معنی که چنانچه شوهر فوت کند و ماترک و ارثی از ایشان باقی مانده باشد زن میتواند مهریه خود را به عنوان طلب ممتاز از محل ماترک یعنی اموالی که بعد از فوت شوهر از وی به جای مانده وصول نماید.
لازم به ذکر است که این شرایط زمانی ممکن است که متوفی از خود اموال و دارایی به جا بگذارد.
لذا اموال به جا مانده از متوفی، چه منقول و چه غیر منقول، طبق درخواست وراث قابل مطالبه است. با این حال، از آنجا که این اموال دارایی مشترک تمامی وراث محسوب میشود، برای تعیین سهم هر یک، لازم است تا وراث به توافقی دست پیدا کنند. این توافق سپس به صورت کتبی توسط دادگاه تنظیم و به امضای ورثه ها میرسد. در صورت عدم حصول توافق بین وراث در خصوص میزان سهم هر کدام، دادگاه جهت رسیدگی به موضوع سهمالارث، اقدام به تعیین کارشناس برای ارزیابی اموال متوفی خواهد کرد.
سهم زن از این ارث، بسته به تعداد فرزندان شوهر متفاوت خواهد بود.
اگر شوهر دارای فرزند باشد: سهم زن از ارث او یک هشتم خواهد بود.
اگر شوهر فرزندی نداشته باشد: سهم زن از ارث او یک چهارم خواهد بود.
لازم به ذکر است که در زمان حیات زوجین، زن نمیتواند مهریه خود را از پدر شوهرش مطالبه کند، چرا که پدر شوهر هیچ تعهدی در قبال پرداخت مهریه پسرش ندارد.
اما همانطور که گفتیم، پس از فوت شوهر، شرایط فرق میکند. با توجه به قوانین ارث، اموال و دارایی های شوهر متوفی بین وراث او تقسیم میشود.
از آنجایی که مهریه طلب ممتاز محسوب میشود، و بر دیگر ورثه ها اولویت دارد و اگر شوهر مالی بر جای نگذاشته باشد، پدر شوهر و یا سایر ورثه تکلیفی برای پرداخت مهریه بر عهده ندارند.
نحوه ی مطالبه و توقیف مهریه از سهم الارث
در ابتدا لازم است که بدانید، زن در صورت عدم دریافت مهریه، میتواند از طریق دادگاه تقاضای توقیف اموال به ارث رسیده را داشته باشد. در این حالت، تا زمان پرداخت کامل مهریه، اموال متوفی بلوکه شده و امکان آزاد سازی آن ها وجود نخواهد داشت.
همچنین در شرایطی که پدر شوهر در زمان عقد متعهد به پرداخت مهریه شده باشد، فوت او مانع از این حق زن نمیشود. در چنین مواردی، زن میتواند با مراجعه به دادگاه، اموال پدر شوهر را توقیف و از آن طریق مهریه خود را وصول کند. تعهد پدر شوهر در این خصوص به منزله یک بدهی تلقی شده و دادگاه فرد ملزم به پرداخت آن را صادر خواهد کرد.
برای توقیف و مطالبه مهریه از دو طریق میتوان اقدام کرد:
اقدام از طریق دادگاه:
جهت وصول مهریه خود، ابتدا باید با مراجعه به دفاتر پیشخوان خدمات قضایی، درخواست مطالبه مهریه خود را ثبت کنید و از طریق درخواست "قرار تامین" از دادگاه بخواهید تا سهم الارث همسرتان را توقیف کند.
در این مرحله، لازم است مشخص شود که آیا اموال متوفی بین وراث افراز شده است یا خیر. در صورتی که اموال افراز نشده باشد، فرآیند توقیف سهم الارث سادهتر خواهد بود.
دادگاه سهم الارث وراث را مشخص میکند و از سهم الارث همسرتان برای پرداخت مهریه شما استفاده خواهد کرد.
اما چنانچه اموال افراز شده باشد، شما میتوانید با طرح دعوای ابطال تقسیم ترکه در دادگاه، نسبت به وصول مهریه خود اقدام نمایید.
اقدام از طریق اجرای ثبت:
زن باید ابتدا با مراجعه به دفترخانه ازدواجی که عقدش در آن ثبت شده است درخواست صدور اجراییه نماید و دفترخانه ازدواج با گرفتن گواهی زن اقدامات لازم را انجام میدهد و زن با در دست داشتن گواهی اجراییه به اداره ثبت مراجعه می نماید و با ارائه مدارک هویتی پرونده تشکیل خواهد داد.
اداره ثبت با دادن ابلاغیه در مدت ۱۰ روز از وراث مرد می خواهد تا با معرفی اموال مهریه زن را پرداخت نماید و اگر اقدامی صورت نگرفت زن میتواند درخواست توقیف اموال شوهر و سهم الارث شوهرش را از اداره ثبت بخواهد، و زن با معرفی اموال شوهر اقدام به توقیف اموال و مطالبه مهریه از طریق مزایده مینماید.
لازم به ذکر است که زن برای مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت باید یک بیستم مهریه خود را به اداره ثبت پرداخت نماید.
نکته قابل توجه:
نحوه محاسبه مهریه زن بر اساس نرخ روز میباشد، به این معنی که مهریه زن باید با استفاده از نرخ روز شاخص بانک مرکزی و متناسب با تورم حال حاضر محاسبه شود. به عبارتی دیگر اعداد و ارقام موجود در سند ازدواج سالهای گذشته نمیتوانند به تنهایی معیاری برای محاسبه مهریه باشند، بلکه رقم مهریه باید با نرخ روز محاسبه شود.
سخن پایانی:
وصول مهریه از سهم الارث شوهر، کاری سخت و پیچیده ای است. چرا که با مرگ شوهر، اموال به جای مانده از او باید بین وراث براساس طبقه بندی قومیت تقسیم بندی شود. همین نحوه ی تقسیم اموال ماترک در بین وراث، اساسی ترین مسئله برای ورثه ها بعد از مرگ مورث است. برای همین پیشنهاد ما برای جلوگیری از درگیری های احتمالی حضور یک وکیل با تسلط بر قوانین مربوط به مهریه میباشد؛ وکیل میتواند کلیه امور حقوقی مربوط به مطالبه مهریه، از جمله شناسایی وراث، محاسبه مهریه، تطبیق مهریه با ماترک، انتخاب روش مطالبه، تنظیم دادخواست و لایحه دفاعیه و پیگیری پرونده در مراجع قضایی را به انجام برساند و بهترین مسیر را برای مطالبه مهریه به موکل خود نشان دهد.
ما در این راستا کنار شما هستیم، موسسه حقوقی تیدا با تیمی از وکلای مجرب و متخصص در زمینه های مختلف حقوقی، آماده ارائه خدمات مشاوره حقوقی و وکالت به شما عزیزان میباشد.
وکلای ما سابقه ی درخشانی در قبول پرونده های مختلف دارند و با تکیه بر دانش و تجربه ی خود، از حقوق موکلین خود به بهترین نحو دفاع می کنند. همچنین می توانند به شما در حل هر نوع مشکل حقوقی یاری برسانند.
