تصرف عدوانی در لغت به معنای سلطه و زور گرفتن می باشد ،

تصرف بر مال یا حق می تواند به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم باشد.

حال با واژه ی تصرف در عالم حقوق آشنا می شویم :

  اگر شخصی مال و یا حقی را در اختیار داشته باشد به معنای تصرف آن می باشد و قانونگذار از این نوع تصرف به عنوان صاحب مال  حمایت می کند .

اما اگر شخصی بدون رضایت و با زور بخواهد صاحب آن مال و یا حقی شود که در اصل اختیار مالکیت آنرا ندارد به این عمل تصرف عدوانی می گویند منظور از اینکه شخص عدوانا مالی را تصرف کیده بدین معنی است مال غیر منقول بدون رضایت متصرف سابق و بطور غیر قانونی از تصرف وی خارج شده باشد .

مادهٔ ۱۵۸ قانون آئین دادرسی مدنی  دادگاههای عمومی و انقلاب دعوای تصرف عدوانی را چنین تعریف می‌کند: «دعوای تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعادهٔ تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید.» این تعریف فقط شامل اموال غیرمنقول است؛ پس اگر کسی به صورت عدوانی اتومبیل یا تلفن همراه یا مال منقول دیگری را از تصرف او خارج سازد، تعریف فوق این موارد را شامل نخواهد شد. اگر مال با رضایت متصرف سابق از تصرف او خارج شده باشد و به تصرف دیگری درآید سپس متصرف سابق از رضایت خویش پشیمان شده و عدول نماید، عنوان تصرف عدوانی بر فعل متصرف لاحق صادق نخواهد بود.

طریقه ی اثبات مالکیت در دعوای تصرف عدوانی به چه صورت است؟

-       به طور کلی سه معیار در دعوای تصرف عدوانی برای اثبات مالکیت وجودارد 

1-     اثبات سابقه تصرف خواهان

2-     اثبات عدوانی بودن تصرف (بدون رضایت و با زور مال تصرف شده )

3-     اثبات لحوق تصرف خوانده  (بدین معنی که خوانده تصرفات بعدی را اثبات نماید )

دعوای تصرف عدوانی چه زمانی مطرح می شود ؟

-    خواهان مدعی تصرف قبلی در مال غیر منقول مزبوربوده ( یعنی خواهان مدعی باشد ملک مزبور مدتها در تصرفش بوده) و خواهان مدعی تصرف فعلی خوانده به طور عدوانی باشد (خواهان مدعی باشد ملکی را که مدتها در تصرف داشته خوانده به زور از دست وی گرفته )

-   خوانده انکار کند (خوانده همه ی ادعای خواهان را انکار کند و مدعی تصرفات خودش )

-    موضوع اختلاف مال غیر منقول باشد ،مثل زمین ،خانه ،مغازه ...

انواع دعاوی تصرف و مجازاتهای مربوط به آنها 

1-     تصرف عدوانی کیفری

2-     تصرف عدوانی حقوقی

 تصرف عدوانی کیفری چیست؟ 

 بدین معنی است که مال غیر منقولی از تصاحب مالکیت اصلی خود در آید و بدون اجازه و رضایت مالک و از روی عمد مال مزبور مورد تصاحب قرار گیرد ،اینگونه جرایم مربوط به جرائم مالکیت و اموال می باشد .

و مجازات آن برابر با ماده ی 690 قانون مجازات اسلامی مجازات برابر 1 ماه تا 1 سال حبس را به همراه دارد .

  تصرف عدوانی حقوقی چیست؟

-       در این نوع تصرف شخص مالک باید دادخواست طرح کند و صدق شکایت کیفری برای تعقیب متهم و صدور حکم رفع تصرف می شود

-       طبق ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی: «دعوای تصرف عدوانی حقوقی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعادهٔ تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید.» با توجه به این تعریف مال مورد تصرف باید غیر منقول( یعنی قابل نقل و انتقال نباشد مانند مسکن) باشد.

-       مجازات در نظر گرفته شده برای این نوع تصرف بنابر ماده ی 690 قانون مجازات اسلامی  مجازات 1 ماه تا یک سال حبس محکوم می شود و دادگاه موظف به رفع تصرف یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق می باشد..

نهاد صالح جهت رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی کجاست ؟

 این دعوی از حیث مرجع رسیدگی کننده در صلاحیت مراجع قضایی است و از حیث صلاحیت محلی نیز مرجع قضایی محل وقوع جرم که همان محل وقوع ملک است. بنابراین، دادسرا و دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول مراجع صالح رسیدگی به این جرم محسوب می شوند. لازم به ذکر است دعاوی مربوط به مال غیرمنقول مطابق قانون شوراهای حل اختلاف قابل طرح در شوراهای حل اختلاف نمی باشد.