مطالبه سرقفلی و حق کسب و پیشه

یکی از نمونه دعاوی مالی که مربوط به مالک و مستاجر بوده، مطالبه حق سرقفلی و حق کسب یا پیشه است. حق سر قفلی و حق کسب و پیشه دو موضوع مجزا هستند که برخی از افراد آن را به اشتباه یکی می دانند. برای مطالبه حق سرقفلی یا حق کسب و پیشه در قانون ما شرایط و مراحل خاصی تعیین شده است.  برای آشنایی بیشتر شما با این دعاوی موضوع این مقاله را به مطالبه حق سر قفلی و حق کسب و پیشه اختصاص داده ایم.

آشنایی با مطالبه حق سرقفلی

برای آشنایی با حق سرقفلی ابتدا باید بگوییم حق سرقفلی مقدار وجهی است که مالک در زمان عقد قرارداد و اجاره دادن مال به مستاجر از او دریافت می کند تا ملک تجاری را به مستاجر برای مدت مشخصی اجاره دهد.

مبلغ حق سرقفلی بر اساس پارامترهای خاصی تعیین شده و با توجه موقعیت محلی، امکانات ملک، کیفیت آن و سایر موارد متفاوت است. در نهایت این مالک است که این قیمت را تعیین کرده و مستاجر مختار است که آن را رد کرده یا بپذیرد.

مالک می تواند حق سرقفلی را از مستاجر نگیرد و اگر در این صورت ملک خود را اجاره دهد، در زمان تحویل ملک نمی تواند از این بابت از مستاجر مبلغی را دریافت کند. به عبارت دیگر می توان گفت که حق سرقفلی قابل اعراض و اسقاط می باشد. 

پس با این تفاسیر می توان نتیجه گرفت که حق سرقفلی مربوط به ملک است نه شخص؛ این یعنی تفاوتی نمی کند که کاسب قصد دارد در آن محل چه کسب و کاری را تاسیس کند، حق سرقفلی همان است که مالک تعیین می کند.

دعاوی مطالبه حق سرقفلی

در خصوص مطالبه حق سرقفلی در قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356 موضوعی ذکر نشده و در این قانون تنها به حق کسب و پیشه اشاره شده است. اما این موضوع به این معنا نیست که حق مطالبه سرقفلی نفی شده است. همچنین نمی توان گفت تنها قراردادهایی حق مطالبه سرقفلی را دارند که شامل قانون روابط موجر و مستاجر سال 76 باشند.

این در حالی است که در قوانین شهرداری مالیات های مستقیم و ماده واحده ی الحاقی به قانون روابط موجر و مستاجر سال 65 و غیره در مواردی تحت عنوان سرقفلی و حق واگذاری آن صحبت به میان آمده است.

بنابراین به طور کلی می توان گفت که حق سرقفلی همان است که موجر در ابتدای عقد اجاره از مستاجر مبلغی را به عنوان حق سرقفلی دریافت می کند. 

بر اساس تبصره 2 ماده 6 قانون روابط موجر و مستاجر سال 1376 مستاجر با اتمام مدت اجاره و تخلیه ملک می تواند حق سرقفلی را به قیمت روز از مالک درخواست کند. در صورتی بین مالک و مستاجر توافق صورت نگیرد، خواهان باید طرح دعوا کرده و دادگاه به این دعاوی رسیدگی کند.

آشنایی با مطالبه حق کسب یا پیشه

حق کسب یا پیشه به حقی گفته می شود که مالی بوده و به دنبال مالکیت منافع برای مستاجری که در آن محل مشغول تجارت و کسب است، به وجود می آید. این حق قابلیت انتقال به غیر همراه با منافع عین مستاجره را نیز دارد. 

حق کسب یا پیشه به تنهایی قابل مبادله نبوده و به خودی خود فاقد مالیت است. این بدین معناست که مستاجر اجازه ندارد منافع عین مستاجره را برای خود نگه داشته و حق کسب و پیشه را به فرد دیگری انتقال داده و عوض آن را بگیرد. بلکه باید هر دو آن ها را منتقل کند.

در حق کسب و پیشه بر خلاف حق سرقفلی، نوع شغل از اموری است که می تواند در تعیین این حق نقش داشته باشد. حق کسب و پیشه حقی بوده که نیازمند پذیرفتن مالک نبوده و اگر مالک و مستاجر در خصوص این موضوع به توافق نرسند، دادگاه می تواند این موضوع را حل کند. یا این که امر مورد نظر را به کارشناس ارجاع داده تا میزانی تعیین کرده و مالک را ملزم به پرداخت آن کند.

نکته مهمی که در خصوص حق کسب یا پیشه وجود دارد این است که این حق در زمان عقد قرارداد اجاره قابل اسقاط نبوده و اگر شرطی بر خلاف این موضوع بین طرفین ایجاد شود با توجه به ماده 30 قانون روابط مستاجر و موجر سال 56 باطل در نظر گرفته می شود. 

حق کسب و پیشه را می توان در پایان مدت قرارداد اجاره یا در زمان تخلیه ملک مطالبه کرد. 

شرایط مطالبه حق کسب یا پیشه

اگر بین مالک و مستاجر در خصوص مقدار حق کسب و پیشه اختلافی رخ دهد و مستاجر نیز در این خصوص تخلفی انجام نداده باشد، می توان دادخواست مطالبه حق کسب و پیشه خود را به مراجع مربوطه تحویل دهد.

اگر مستاجر تخلفی انجام داده و مالک ملک را تخلیه نماید، بر اساس تخلفی که صورت گرفته در برخی موارد مستاجر تنها حق دریافت نصف میزان حق کسب و پیشه را خواهد داشت. در مواردی نیز ممکن است تمام حق او ساقط شود.

دادگاه صالح برای رسیدگی به مطالبه حق کسب و پیشه و همچنین حق سرقفلی بر اساس رای وحدت رویه و مواد قانون آئین دادرسی مدنی، دادگاه محل اقامت خوانده تعیین شده است.

نحوه رسیدگی به دعوای مطالبه حق سرقفلی و حق کسب یا پیشه

همان طور که در ابتدای مطالب اشاره کردیم دعاوی مربوط به حق سرقفلی و حق کسب و پیشه از جمله دعاوی مالی به شمار رفته و بر اساس قانون باید برای آن هزینه دادرسی پرداخت شود. اما در شرایطی که مطالبه حق سرقفلی و حق کسب و پیشه به دلیل مشخص نبوده مبلغ آن باشد و نیاز باشد تا به کارشناسان ارجاع داده شود، مبلغ بیشتری باید پرداخت شود.

پس از این که دادخواست به یکی از شعبه های دادگاه صالح ارجاع شد، جلسه رسیدگی تشکیل خواهد شد. در این جلسه اگر دعوای طرح شده توسط قاضی پذیرفته شود، موضوع را به کارشناسی ارجاع داده تا نظر آن ها اعلام شود. 

پس از این که نظر کارشناسان اعلام شد و نسبت به آن اعتراضی صورت نگرفت رای مورد نظر در خصوص پرداخت حق سرقفلی و حق کسب و پیشه صادر می شود.

اجرای حکم مطالبه حق سرقفلی و حق کسب یا پیشه

پس از این که رای صادره دادگاه قطعی شد می توان به صدور اجرائیه اقدام کرد.

به محکوم علیه مهلت 10 روزه داده شده تا مبلغ مورد نظر را پرداخت کند. اگر محکوم علیه در مدت مقرر مبلغ مورد نظر را به طرف مقابل پرداخت نکند، میتوان نسبت به تشکیل پرونده اجرایی اقدام کرد. 

در این صورت می توان برای دریافت مال مورد نظر تقاضای اخذ استعلام از اموال و دارایی های او را درخواست کرد. در صورتی که فرد مالی نداشته باشد، دستور جلب وی صادر خواهد شد.

جمع بندی

مطالبه حق سرقفلی و حق کسب و پیشه از موضوعات حقوقی مهمی بوده که بسیاری از افراد با آن درگیر هستند و گاهی پیش می آید که این دو موضوع را یکی می دانند.

آشنایی با حق سرقفلی و حق کسب و پیشه می تواند به شما کمک کند تا در چنین دعاوی مالی پرونده را با آگاهی پیش ببرید. بنابراین قبل از انجام چنین دعاوی بهتر است اطلاعات لازم در این خصوص کسب کنید.