دعوای طاری چیست | شرایط و انواع آن

در کشور ما روند اقامه دعوای حقوقی به این صورت بوده که خواهان باید دادخواست خود را ثبت کرده و آن را به دادگاه ارسال نماید. مرجع قضایی مربوطه بعد از بررسی دادخواست، زمانی را تعیین کرده تا اظهارات خواهان را شنیده و دفاعیات خوانده را گوش کرده و در نهای رای نهایی را صادر کند. در برخی مواقع پیش می آید که دعوای دیگری که مربوط به خواهان بوده در جریان دعوای اصلی مطرح میشود، این دعوا ممکن است از طرف خوانده، شخص ثالث و یا حتی خود خواهان اقامه شده باشد.

چنین دعوایی را با نام دعوای طاری می شناسند. این دعوا دارای شرایط و قواعد خاصی است و با رعایت نکات مربوطه این دعوا در همان دادگاه قبلی دعوای اصلی رسیدگی می شود، در غیر این صورت خواهان باید دعوای را به شکلی جدا مطرح کرده که این امر موجب طولانی شدن روند رسیدگی به پرونده خواهد شد. دعوای طاری دارای نکات و اصول خاصی بوده که رعایت آن ها موجب شده تا پرونده سریع تر رسیدگی شود. ما در این مطالب قصد داریم شما را دعوای طاری و شرایط آن آشنا کنیم.

دعوای طاری چیست؟

دعوای طاری یکی از مسائل حقوقی بوده که قانونگذار در قانون آیین دادرسی به آن توجه داشته و موادی را برای آن در نظر گرفته است.  

در قانون مدنی انواع دعوای طاری، شرایط و نحوه اقامه آن مطرح شده و افراد باید بر اساس همین قوانین این را اقامه کرده و پیش ببرند. ابتدا باید بدانید که منظور قانونگذار از دعوای طاری چیست و بعد به شرایط و نحوه اقامه آن می پردازیم.

ماده 17 قانون آیین دادرسی مدنی به تعریف دعوای طاری اختصاص دارد. این ماده بیان می کند که هر دعوایی که در جریان رسیدگی به دعوای اصلی از طرف خوانده، شخص ثالث یا خواهان یا از سمت متداعیین اصلی بر ثالث مطرح شود، به عنوان دعوای طاری شناخته می شود.  

در صورتی که دعوای طاری با دعوای اصلی یک منشا داشته و مرتبط باشد در همان دادگاه رسیدگی کننده دعوای اصلی به آن رسیدگی می شود.

معرفی انواع دعوای طاری

همان گونه که اشاره شد قانون گذار دعوای طاری را در انواع مختلفی دسته بندی کرده که هر یک از آن ها دارای شرایط و ویژگی های خاص خود هستند. در قانون مدنی دعوای طاری به چهار دسته تقسیم می شود. در ادامه ما هر یک از این دعواها را بررسی خواهیم کرد.

دعوای متقابل

دعوای متقابل در قانون آیین دادرسی مدنی اینگونه بیان شده که خوانده نیز می تواند در مقابل ادعای خواهان علیه او اقامه دعوا کند. این دعوا، دعوای متقابل نام دارد. این بدین معناست که خوانده می تواند علیه خواهان اقامه دعوا کند. برای مثال در دعوای مربوط به اجاره بها زمانی که موجر یا خواهان علیه مستاجر خود که خوانده محسوب می شود، اقامه دعوا کرده، این امکان برای مستاجر وجود دارد که او نیز علیه موجر دعوایی را مطرح کند و هزینه هایی که برای ملک مورد نظر صرف کرده را از او بخواهد.

دعوای اضافی

نوع دیگری از انواع دعوای طاری، دعوای اضافی است. البته باید بدانید در قانون آیین دادرسی مدنی از لفظ دعوای اضافی نام برده نشده، اما بر اساس ماده 17 این قانون که در مورد طرح دعوای طاری از سمت خواهان را در نظر گرفته، می توان به تعریف دعوای اضافی پی برد.  

بر همین اساس می توان گفت دعوای اضافی به دعوایی گفته می شود که خواهان علاوه بر دعوای اصلی آن را  علیه خوانده مطرح می کند.

برای مثال موجر که خواهان است ابتدا دعوای تخلیه را علیه خوانده یعنی مستاجر مطرح کرده و پس از آن نسبت به اقامه دعوا علیه خوانده با موضوع مطالبه اجور معوقه می پردازد. بنابراین این دعوا به عنوان دعوای اضافی شناخته می شود.

دعوا ورود شخص ثالث

این دعوا یکی از نمونه های امور اتفاقی نیز است. قانونگذار در ماده 130 قانون آیین دادرسی مدنی به موضوع اشاره کرده و مقرر داشته که هرگاه در موضوع دادرسی دعوای اصلی شخص ثالثی در برنده شدن یکی از طرفین خود را ذی نفع بداند یا این که به طور مستقل برای خود حقی قائل باشد تا قبل از اعلام ختم دادرسی می تواند به دعوا ورود پیدا کند.

بر این اساس می توان نتیجه گرفت که دعوای شخص ثالث زمانی است که فردی علیه خوانده یا خواهان دعوایی را مطرح می کند. برای مثال فرض کنید خواهان در مورد استرداد سه خودرو علیه خوانده دعوایی را مطرح کرده است. در این زمان شخص دیگری که ثالث در نظر گرفته می شود ادعای مالکیت یکی از خودروها را داشته و درخواست استرداد را دارد؛ بنابراین به دعوای اصلی ورود پیدا می کند.

دعوای جلب ثالث

در ماده 135 قانون آ.د.م دعوای جلث ثالث بدین شکل تعریف شده که هر کدام از خوانده و خواهان در صورتی که جلب شخص دیگری را ضروری بدانند، می توانند از دادگاه درخواست کنند تا او را جلب نمایند. این دعوا نوع دیگری از دعوای طاری است که خوانده یا خواهان آن را علیه شخص ثالث اقامه می کنند.

شرایط طرح دعوای طاری

هر یک از نمونه دعواهای طاری که در مطالب فوق به شما معرفی کردیم بر اساس ماده 17 قانون آ.د.م در دادگاهی رسیدگی می شوند که صلاحین رسیدگی به دعوای اصلی را دارد و آن را رسیدگی می کند. اما توجه داشته باشید که برای این که این دادگاه صالح به رسیدگی به دعوای طاری باشد، باید شرایط مشترک و اختصاصی خاصی وجود داشته باشد. در ادامه ما این شرایط را برای شما بیان خواهیم کرد.

شرایط مشترک طرح دعوای طاری

منظور قانون گذار از وجود شرایط مشترک این است که این شرایط باید برای تمام نمونه های دعوای طاری وجود داشته باشد.  

در قانون آیین دادرسی مدنی قانون گذار دو شرط مشترک و عمومی را برای رسیدگی به دعوای طاری تعیین کرده است. در صورتی که یکی از شرایط وجود داشته باشد دادگاه مورد نظر می تواند به دعوای رسیدگی نماید. این شرایط به صورت زیر هستند.

• وحدت منشا دعوای طاری با دعوای اصلی

منشا یعنی رابطه حقوقی و بدین معنی است که خواهان بر اساس آن منشا دعوایی را علیه خوانده اقامه کرده است. بنابراین رابطه حقوقی و منشا دعوای طاری باید با همان منشا دعوای اصلی یکی باشد. برای مثال دعوایی که موجر علیه مستاجر در خصوص اجاره بها مطرح کرده دارای منشا قرار داد اجاره است. بنابراین دعوای متقابلی که مستاجر اقامه می کند درخواست مطالبه هزینه تعمیرات ملک مورد نظر است. پس می توان نتیجه گرفت این دعوا با دعوای اصلی منشا مشترک دارند.

• داشتن ارتباط کامل دعوای طاری با دعوای اصلی

منظور از ارتباط کامل این است که تصمیم گیری در مورد هر کدام از دعوای های اصلی و طاری در مورد دیگری نیز تاثیر داشته باشد.

شرایط اختصاصی طرح دعوای طاری

منظور از شرایط اختصاصی برای طرح دعوای طاری، شرایطی است که هر کدام از انواع دعوای طاری باید آن را دارا باشند. این شرایط تنها مختص همان دعوا بوده و با دیگر دعواها ارتباطی ندارد. در ادامه شرایط اختصاصی هر یک از نمونه ها را بررسی می کنیم.

• شرایط اختصاصی دعوای متقابل

شرط اختصاصی در مورد دعوای متقابل این است که این دعوا باید تا قبل از پایان اولین جلسه دادرسی اقامه شود. بر این اساس خوانده از زمانی که دعوای اصلی به او ابلاغ شده و ابلاغیه را مشاهده کرده فرصت دارد تا دعوای متقابل را اقامه کند. او تا زمان اتمام جلسه دادرسی نخست این فرصت را داشته با دعوا را مطرح کند.

• شرایط اختصاصی دعوای اضافی

این دعوا نیز مانند نمونه به گونه ای تعیین شده که تنها تا پایان اولین جلسه دادرسی می توان آن را مطرح کرد. البته دعوای اضافی یک شرط مهم دیگر دارد و آن این است که طرح این دعوا تنها در مرحله خاصی از رسیدگی امکان پذیر است که در بخش های بعد به این موضوع خواهیم پرداخت.

• شرایط اختصاصی دعوای ورود ثالث

دو شرط اختصاصی برای دعوای ورود شخص ثالث وجود دارد و آن هم این است که اولا دعوای شخص ثالث و طرح شدن آن نباید با هدف ایجاد تاخیر در رسیدگی به پرونده یا با هدف تبانی با خوانده یا خواهان باشد. دوما این که رسیدگی به دعوای اصلی مربوط و وابسته به ورود شخص ثالث باشد.

• شرایط اختصاصی دعوای جلب ثالث

شرایط اختصاصی که برای دعوای شخص ثالث وجود دارد این گونه بیان شده که خوانده یا خواهانی که درخواست جلب شخص ثالثی را دارند، باید تا پایان اولین جلسه دادرسی درخواست خود را مطرح کرده و دلایل خود را ارائه دهند. همچنین آن ها باید ظرف 3 روز بعد از جلسه دادرسی درخواست جلب را ثبت کنند.

نحوه طرح دعوای طاری

با توجه به این که دعوای طاری دارای انواع مختلفی بوده و هر یک از آن ها شرایط خاصی دارند، بنابراین نحوه طرح هر کدام از این دعواها نیز متفاوت است. 

در دعوای متقابل در صورتی که خوانده بخواهد قبل از پایان جلسه اول رسیدگی این دعوا را طرح نماید باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و درخواست خود را ثبت نماید. 

در این درخواست باید شما پرونده دعوای اصلی ذکر شود. در صورتی که فرد بخواهد در جلسه اول این دعوا را طرح نماید، درخواست او باید صورت جلسه شده و بعد از اتمام جلسه در اولین فرصت در دفاتر قضایی نسبت به ثبت آن اقدام کند. طرح دعوای اضافی نیز مانند دعوای متقابل بوده و قبل از جلسه اول دادرسی باید در دفاتر مربوطه درخواست ثبت شود.

در دعوای ورود شخص ثالث نحوه طرح دعوا  به این صورت بوده که شخص ثالث تا قبل از این که ختم دادرسی اعلام شود، درخواست دعوای ورود شخص ثالث را همراه با شماره پرونده دعوای اصلی در مراجع قضایی به ثبت رسانده و آن را به دادگاه مورد نظر بفرستد.

و در آخر نحوه طرح دعوا جلب ثالث به این شکل است که هر کدام از خواهان یا خوانده که درخواست حضور شخص ثالثی را داشته باشند باید دلایل و جهات خود را تا پایان جلسه اول به دادگاه ارائه دهند و در مدت 3 روز از تاریخ جلسه این دادخواست را همراه با شماره پرونده اصلی ثبت کنند.

هزینه دادرسی دعوای طاری

مساله مهم دیگری که در مورد دعوای طاری وجود دارد این است که هزینه دادرسی این دعوا چقدر است؟ موضوع هزینه دادرسی دعوای طاری یکی از اصلی ترین دغدغه ها برای افراد است.

برای پاسخ به سوال هزینه دادرسی این دعوا باید بگوییم که با وجود این که دعوای طاری یک دعوای اصلی در نظر گرفته نمی شود، اما در هر صورت یک دعوای حقوقی بوده و هزینه دادرسی آن نیز بر اساس قوانین دادرسی مرحله ای است.

این یعنی برای مشخص نمودن این هزینه باید بر اساس بخشنامه هزینه دادرسی و تعرفه های خدمات قضایی عمل کرد. به طور کلی باید گفت که اگر دعوای طاری در شورای حل اختلاف اقامه شود، در صورتی که موضوع آن مالی باشد، هزینه 5 /2  درصد ارزش خواسته است.  

در صورت طرح این دعوا در دادگاه حقوقی بدوی 5 /3 درصد ارزش خواسته، در صورت اقامه در مرحله واخواهی و تجدیدنظر 5 /4  درصد ارز خواسته تعیین شده است. اما در شرایطی که موضوع دعوای طاری اقامه شده غیر مالی باشد، هزینه دادرسی آن بین 40 تا 180 هزار تومان خواهد بود.

دعوای طاری در شورای حل اختلاف

انواع دعاوی طاری دارای شرایط و نوح طرح های مختلفی هستند و هر یک از آن ها با هم تفاوت هایی دارند. بنابراین یک سوالی که مطرح می شود این است که آیا تمام دعواهای طاری در شورای حل اختلاف رسیدگی می شوند یا خیر؟  

برای پاسخ به این سوال باید بگوییم که شورای حل اختلاف بر اساس قانون می تواند دعاوی مالی را با خواسته تا سقف 20 میلیون تومان رسیدگی کند.

همچنین قانونگذار رسیدگی به برخی از دعاوی غیر مالی را به شورای حل اختلاف واگذار کرده است. البته رسیدگی به این دعاوی در این شورا تنها در مرحله بدوی بوده و مرجع تجدید نظر آن دادگاه بدوی حوزه شورا تعیین شده است.  

حال با مراجعه به قانون آیین دادرسی مدنی متوجه می شوید که در قانون گفته شده تمام دعاوی طاری می توانند در مرحله بدوی طرح شوند و این یعنی برای اقامه آن ها در شورا هیچ مانعی تعیین نشده است.

پس می توان نتیجه گرفت در صورتی که شرایط قانونی وجود داشته باشد. می توان تمامی دعاوی طاری را در شورای حل اختلاف طرح کرد.

دعوای طاری در مرحله تجدیدنظر

علاوه بر شورای حل اختلاف یکی از مراجعی که می تواند به دعوای طاری رسیدگی کند، دادگاه تجدید نظر است. دادگاه تجدید نظر بعد از صدور رای دادگاه بدوی، در صورتی که یکی از طرفین اعتراض کنند، می تواند مجددا به پرونده رسیدگی کند. برای بررسی این که آیا تمام دعاوی طاری در تجدیدنظر قابل رسیدگی هستند، باید ان ها را جداگانه بررسی کرد.

به طور کلی می توان گفت بر اساس مواد قانون آیین دادرسی مدنی دعاوی ورود شخص ثالث و جلب ثالث را می توان هم در مرحله بدوی و هم در مرحله تجدید نظر اقامه کرد. این در حالی است که قانوگذار در مورد دو نمونه دیگر یعنی دعوای متقابل و دعوای اضافی سکوت کرده، بنابراین می توان نتیجه گرفت امکان طرح دعوا در مرحله تجدید نظر برای این دو مورد وجود نداشته و تنها می توان تا پایان اولین جلسه دادرسی آن ها را طرح کرد.

همچنین اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی شماره 9941/7 به تاریخ 6 اسفند 1381 نظر مخالفی در مورد طرح دادخواست دعاوی متفایل در مرحله واخواهی را بیان کرده است.

البته در خصوص طرح این دادخواست در مرحله واخواهی نظر مخالفی نیز توسط اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی شماره 7/9941 مورخ 1381/12/06وجود دارد.

جمع بندی

دعاوی طاری از نمونه دعاوی حقوقی هستند که در نمونه های مختلفی وجود دارند. این دعاوی اصلی نبوده و در جریان دعوای اصلی به وجود می آیند. هر یک از نمونه های این دعاوی دارای شرایط و نحوه طرح مختلفی هستند که هر یک از آن ها  را بررسی کردیم.

همچنین ذکر کردیم که کدام یک از دعاوی در چه مراحلی قابل طرح می باشند. بنابراین در مورد این دعاوی بهتر است ابتدا با هر یک از انواع آن آشنا شوید و سپس با آگاهی پرونده خود را پیش ببرید. برای طرح دعاوی طاری شرایط خاصی وجود دارد تا بتوان آن ها را اقامه کرد؛ بنابراین قبل از هر چیزی این شرایط را به خوبی بررسی کنید.