طرح دعاوی حقوقی و کیفری همزمان در مورد یک موضوع واحد چیست؟

دعاوی حقوقی و کیفری همواره از مسائل مورد بحث برای مراجعان به دادگستری است. این دو نوع دعاوی با یک دیگر تفاوت دارند و در نتیجه شکایت حقوقی و شکایت کیفری، دادخواست های مختلفی دارند. حتی دادگاه و مرجع رسیدگی برای این دو نوع دعوا متفاوت است. 

افراد بسیاری برایشان سوال است که آیا می توان طرح دعاوی حقوقی و کیفری همزمان در مورد یک موضوع واحد را داشت؟

در ادامه با تعریف هر کدام از این نوع دعاوی و نحوه پیشبرد آنها، به این سوال هم پاسخ می دهیم.

دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری

• منظور از دعاوی کیفری عملی است که دادگاه کیفری آن را بررسی می کند و برای دعاوی حقوقی هم دادگاه حقوقی تصمیم لازم را خواهد گرفت. در واقع وقتی موضوع حقوقی است دادگاه فرد یا مجموعه مد نظر را وادار به انجام تکالیفش و یا برگرداندن حق دیگران می کند اما او مجازات نخواهد شد.
• اگر شما شکایت کیفری داشته باشید می توانید شکایت تان را روی هر کاغذی بنویسید و به مرجع مربوطه تحویل دهید. در مورد شکایت های حقوقی حتما باید این کار را در برگه مخصوصی به نام دادخواست انجام بدهید. دقت کنید که در غیر این صورت شکایت شما پذیرفته نخواهد شد. شما می توانید این برگه را از داخل خود دادگستری تهیه کنید. 
• وقتی قرار بر رسیدگی به شکایت کیفری باشد ابتدا این شکایت به دادسرا برده می شود. وقتی تحقیقات لازم در کلانتری و دادسرا انجام شد شکایت به دادگاه می رود. تفاوت دادخواست حقوقی این است که از همان ابتدا و مستقیما باید به دادگاه تسلیم شود.
• اگر شکایت کیفری داشته باشید شما می توانید بدون استفاده از وکیل هم شکایت تان را به دادگستری تحویل دهید در حالی که اکثر شکایت های حقوقی توسط وکلای دادگستری پیگیری می شود. 
• برای این که شکایت کیفری خود را مطرح کنید تنها به یک تمبر 2000 تومانی احتیاج دارید. این تمبر بر روی شکوائیه الصاق می شود. در مورد شکایت حقوقی موضوع فرق می کند. شما برای انجام این کار باید بسته به ارزش مالی که درمیان است یک و نیم در هزار تمبر باطل کنید. مثلا اگر بخواهید طلب تان که به میزان 10 میلیون تومان است را پس بگیرید باید 150 هزار تومان تمبر باطل نمایید.
• شکایت حقوقی اگر پس گرفته شود پرونده مختومه خواهد بود. در مورد شکایت کیفری در بسیاری از موارد حتی اگر شاکی شکایتش را پس بگیرد باز هم پرونده باز است. برخی از این موارد شامل زنا، رشوه، قتل و... خواهد بود.
• کلمه ها و عبارات هم در این دو نوع دعوی تفاوت دارند. وقتی پای شکایت کیفری درمیان است ما شاکی را به عنوان شکایت کننده داریم و طرف مقابل متشاکی یا مشتکی عنه نامیده می شود. همچنین به این فرد متهم هم گفته می شود. موضوع پرونده هم با عنوان اتهام یاد می شود. در مورد شکایت های حقوقی به فردی که شکایت کرده است خواهان می گوییم، به طرف مقابل هم خوانده گفته می شود. موضوع پرونده با عنوان خواسته یاد می شود.
• برای این که از متهم دعوت برای حضور در دادگاه انجام شود برگه ای به نام احضاریه برای وی ارسال می شود. برای دعوت از خوانده که طرف شکایت حقوقی است، از اخطاریه استفاده می گردد.
• اگر متهم در شکایت کیفری، توجهی به احضاریه نکند و به مرجع مربوطه مراجعه ننماید، می توان او را با اجبار به دادگستری برد. در مورد شکایت های حقوقی این گونه است که در صورت عدم حضور طرف مد نظر، احتمال دارد که دادگاه منتظر نمانده و حق را به خواهان بدهد و پرونده بسته شود.
• اگر موضوع دعاوی کیفری باشد می توان بدون حضور وکیل هم به حکم اعتراض کرد اما در مورد دعاوی حقوقی تنها وکیل دادگستری می تواند این کار را انجام دهد.

تفاوت در نحوه طرح دعاوی حقوقی و کیفری

با توجه به تفاوت هایی که این دو نوع دعوی دارند قطعا در نحوه طرح آنها هم تفاوت هایی وجود دارد. برای دعوای کیفری باید شکوائیه تنظیم کنید در حالی که برای دعوای حقوقی باید دادخواست تنظیم شود. 

برای دعاوی کیفری هزینه دادرسی یکسان است در حالی که در دعاوی حقوقی این هزینه به شرایط بستگی دارد. اگر خواهان امکان پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد می تواند بدون پرداخت این هزینه در مراحل ابتدایی دادخواست خود را طرح کند.

تفاوت در مرجع رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری

هر کدام از این دو نوع دعوی در مرجع قضایی صالح و مربوط به خود آن بررسی می شود. دادسرا به شکایات رسیدگی می کند. در شرایطی ممکن است شکایت ابتدا نزد نیروی انتظامی و دیگر ضابطان دادگستری مطرح شود اما در هر صورت بعد از آن به دادسرا می رسد. 

تحقیقات لازم انجام می شود و با توجه به موضوع و شرایط پرونده، قرار جلب صادر شده و پرونده به دادگاه کیفری فرستاده می شود. در مورد دعاوی حقوقی موضوع فرق دارد. در این مورد مراجع قضایی باید تصمیم بگیرند و دادسرا کاری انجام نمی دهد. 

در دعای حقوقی دادگاه در محل اقامت خوانده برگزار می شود در حالی که برای دعاوی کیفری، شکوائیه در دادسرا تنظیم می گردد.

اسباب طرح دعوی برای دعاوی حقوقی و کیفری

دعوی کیفری در مواردی وجود دارد که فردی مدعی است حق و حقوقش ضایع شده و فرد ضایع کننده رفتاری خلاف قانون داشته که جرم نامیده می شود. شخصی که چنین ادعایی دارد باید دعوی کیفری مطرح کند. منظور از جرم هر رفتاری است که قانون گذار برای آن مجازات تعیین کرده است.

در صورتی که حقی از فرد ضایع شده اما این تضییع با رفتاری خلاف قانون همراه نبوده است، نیاز به طرح دعوی حقوقی می باشد. در این پرونده ها ممکن است فرد با رفتاری باعث تعرض به حق و حقوق دیگری شود اما این رفتار به عنوان جرم در نظر گرفته نشده باشد.

نتیجه و اثر هر کدام از دعاوی حقوقی و کیفری

طبیعتا نتیجه هر کدام از این دعاوی می تواند متفاوت باشد. در دعاوی کیفری اگر حکم محکومیت برای فرد صادر شود شخص وظیفه دارد آسیب مورد بحث را جبران کرده و مجازات قانونی را نیز پشت سر بگذارد. در دعاوی حقوقی این گونه است که به دلیل عدم مجرمانه بودن عمل انجام شده نمی توان انتظار داشت مرجع رسیدگی فرد را به مجازات محکوم کند.

 اساسا مرجع رسیدگی به دعاوی حقوقی نمی تواند برای فرد مجازات در نظر بگیرد و صلاحیت انجام این کار را ندارد. به صورت کلی ضمانت اجرای قانون در هر کدام از این دو نوع دعاوی متفاوت و با توجه به شرایط خواهد بود.

تبدیل دعاوی کیفری به حقوقی

برخی از افراد سعی می کنند دعاوی کیفری را به حقوقی تبدیل کنند تا منافع شان حفظ شود. دقت کنید که در این شرایط قسمت مهمی از ضمانت اجرا برای جبران حق و حقوق ضایع شده از بین می رود و طرف مقابل دچار ضرر و زیان می شود.

شکوائیه با دادخواست چه تفاوتی دارد؟

شکوائیه ابتدا در کلانتری و دادسرا مطرح شده و سپس به دادگاه کیفری فرستاده می شود. شما می توانید متن شکوائیه را در هر برگه ای بنویسید. اولین قدم در این جا این است که به دادگاه کیفری مراجعه نموده و فرم شکوائیه را دریافت کنید. 

شکوائیه یک برگه چاپی است که شاکی باید آن را کامل کند. در این ورقه اطلاعاتی مثل مشخصات شاکی، آدرس و موضوع مد نظر مشخص می شود. شما می توانید شکوئیه را در یک برگه معمولی هم تنظیم کنید.

دقت کنید که نوشتن تمامی اطلاعات لازم، چه در برگه مخصوص و چه در یک ورقه معمولی برای شکایت، ضروری است. دعاوی حقوقی باید مستقیما در دادگاه حقوقی مطرح شود. برگه ای که شکایت حقوقی خود را روی آن ثبت می کنید دادخواست نامیده می شود. 

موضوعاتی با هر دو جنبه حقوقی و کیفری

بعضی از مسائل می تواند جنبه فقط کیفری یا فقط حقوقی داشته باشد. در مورد بعضی از موضوعات شاهد وجود هر دوی این جنبه ها هستیم.

اگر موضوع مد نظر کیفری یا حقوقی باشد شما در هر صورت یک راه برای احقاق حق خود دارید اما اگر هم حقوقی و هم کیفری در نظر گرفته شود، می توانید از هر راهی که بخواهید دعوی خود را مطرح کنید.

صدور چک روز بلامحل یکی از موضوعاتی است که شما می توانید آن را هم از طریق شکوائیه و هم از طریق دادخواست پیگیری کنید. صدور چک بلامحل جرم محسوب می شود و شما می توانید از هر دو طریق برای آن اقدام نمایید.

در این مثال اگر دعوی کیفری ارائه دهید فرد باید حق و حقوق شما را جبران کرده و علاوه بر آن متحمل مجازات قانونی هم خواهد بود. اگر از طریق حقوقی اقدام کنید فرد مکلف به جبران حق و حقوق و نیز پرداخت خسارت تاخیر خواهد بود.

از طریق شکایت کیفری اقدام کنم یا حقوقی؟

ابتدا شما باید بدانید موضوع مد نظرتان جنبه کیفری دارد یا حقوقی؟ دقت کنید که مرجع رسیدگی به هر کدام از این دعاوی متفاوت است و مثلا مرجع کیفری نمی تواند به امور حقوقی رسیدگی کند و بالعکس.

برای تشخیص این که دعوی مد نظر شما حقوقی است یا کیفری و یا هر دو می توانید با وکلای وکیلوند مشورت نمایید. به صورت کلی اگر بخواهید توانایی تشخیص بین این دو نوع دعوی را داشته باشید باید یک سوال از خود بپرسید.

آیا فرد مقابل حق شما را از طریق رفتاری تضییع کرده است که جرم محسوب شده و شما می خواهید علاوه بر احقاق حق مجازات هم بشود؟ در این صورت موضوع کیفری است. موضوع حقوقی موضوعی است که فرد در نتیجه رسیدگی به آن مجبور به پرداخت حق و حقوق تضییع شده تان می شود اما جرمی انجام نداده و بنابراین مجازاتی هم در کار نیست.

مثلا مسائل ارث و میراث و مشخص کردن تکلیف آن مربوط به حوزه حقوقی است.

امکان طرح دو دعوی کیفری و حقوقی به صورت همزمان

فرد می تواند هم طرح دعوی کیفری بدهد و هم حقوقی. قطعا این کار وقتی قابل انجام است که موضوع مد نظر هم کیفری محسوب شود و هم حقوقی. در این شرایط در صورتی که یکی از دعاوی حقیقی و یا حقوقی به نتیجه نرسد موضوع را می توان با نوع دیگر پیگیری نمود.