اقسام رهن

امروزه میان افراد قرارداد های مختلفی عقد می شود که اغلب این قراردادها دارای شروط، آثار و قوانین خاصی هستند. برخی از این قرارداد ها میان افرادی بسته می شود که یکی از آن ها به دیگری بدهکار است و قرارداد مورد نظر به عنوان ضمانت در نظر گرفته می شود.

خوب است بدانید در قانون اشاره شده اگر شخصی به دیگری بدهکار باشد می تواند مالی را به عنوان وثیقه نزد شخص مقابل قرار دهند تا بتواند در آینده طلبش را به او بازگرداند. در این صورت بین آن ها عقد رهن خوانده خواهد شد. 

شخص بدهکار پس از آنکه شروط لازم برقرار شد و بدهی خود را پرداخت کرد میتواند مالی که به عنوان وثیقه داده بود را پس بگیرد. لازم به ذکر است عقد رهن دارای اقسام مختلفی است که در ادامه قصد داریم به آن ها بپردازیم.

عقد رهن چیست؟

در قانون عقد رهن اینگونه معرفی شده است که شخص بدهکار مالی را به عنوان وثیقه در اختیار طلبکار قرار می دهد و تا زمانی که بدهی خود را پرداخت کند آن مال نزد طلبکار باقی می ماند. لازم به ذکر است شخصی که مال را در اختیار دارد بدون اجازه بدهکار حق فروش و یا استفاده از وثیقه را نخواهد داشت.

ماده ۷۷۱ قانون مدنی درباره عقد رهن اینگونه می گوید که:«رهن عقدی است که به موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه به داین می دهد. ‌رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن می گویند. »

اقسام رهن

عقد رهن دارای اقسام مختلفی است که هر یک از این اقسام در شرایط خاصی مورد استفاده قرار می گیرند. اگر بخواهیم اقسام رهن را بگوییم می توان گفت اقسام رهن به رهن تصرف، رهن دین و منفعت، رهن مکرر، رهن قرارداد، رهن قضایی، رهن قطعی، رهن مضاعف و رهن مستعار تقسیم می شود. در ادامه تعریف هر یک از این مفاهیم را خواهیم دانست.

رهن تصرف

قوانین رهن تصرف این گونه است که پس از آنکه مال مورد نظر به عنوان وثیقه به شخص مقابل تحویل داده می شود او می تواند مال را نزد خود نگه دارد و حتی از سود و منافعی که مال به او می دهد استفاده کند. لازم به ذکر است پس از آنکه رهینه به راهن برگشته شد، مرتهن دیگر نمی تواند از سود مال استفاده کند.

رهن دین و منفعت

قانون ماده ۷۴۴ قانون مدنی را به توضیح رهن دین و منفعت اختصاص داده و گفته است:« اگر کفیل مکفول را در غیر زمان و مکان مقرر یا بر شرایطی که کرده‌اند تسلیم کند قبول آن بر مکفول‌له لازم نیست لیکن اگر قبول ‌کرد کفیل بری می شود و همچنین اگر مکفول له بر خلاف مقرر بین طرفین تقاضای تسلیم نماید کفیل ملزم به قبول نیست. »

همان طور که در ماده مذکور بیان شد این نوع رهن باطل به حساب می آید و افراد نمی توانند منفعت و دین شان را به عنوان رهن به حساب بیاورند و در نتیجه این نوع مال رهن به حساب نمی آید و نمی‌توان آن را جزء اقسام رهن دانست.

رهن مکرر

ممکن است مال معینی به عنوان موضوع قرارداد تلقی شود و قبل از آنکه به صورت فک در آید دارنده، مال قابل رهن را به شخصی دیگر به عنوان رهن پرداخت کند. دومین باری که این مال به عنوان رهن در نظر گرفته می شود را رهن مکرر می گویند.

لازم به ذکر است رهن مکرر ممکن است بیش از دو بار نیز شود. رهن مکرر دارای دو قسم است که به آن ها خواهیم پرداخت.

1. در نوع اول رهن دهنده اقدام رهن مکرر را با مرتهن در میان می گذارد و حقوق او را پا نمی گذارد. این کار برای آن است که هر دو طرف در رهن مکرر باید این مسئله را قبول کنند که اول مال طب مرتهن پرداخت شود و سپس باقی مانده آن به عنوان بدهی مرتهن دوم استفاده شود که این باقی مانده را مازاد احتمالی می نامند.
2. در نوع دوم نیز مرتهن نمی داند که رهن اول اتفاق افتاده و اینگونه مرتهن دوم فکر می کند که برای وی مانعی وجود ندارد و اقدام به عقد رهن می کند که در این صورت به این عمل خیار عیب می گویند. از آنجایی که رهن دهنده از این ماجرا اطلاعی ندارند نمی توان از او اجازه گرفت اما همچنان حقوق او برقرار است.

نکات قابل توجه در رهن مکرر

رهن قرارداد

رهن مضاعف

رهن قضایی

رهن قطعی

رهن مستعار

سخن آخر