ضمانت در اسناد تجاری + شرایط ماهوی ضمانت
در قوانین ایران برای ضمانت قراردادهای تنظیم شده، اسناد تجاری مختلفی ارائه خواهد شد. این اسناد باید دارای شرایط و ضوابطی باشند تا در مراجع ذیصلاح مورد تایید بوده و به آن‌ها رسیدگی شود. اما در مواقعی که از اسناد تجاری به عنوان ضمانت استفاده شود می‌توان بر علیه آن‌ها نیز اقدام کرده و فرد صادر کننده آن موظف به پاسخگویی خواهد بود.
ما در این مقاله قصد داریم راجع به نحوه اقدام علیه صادر کننده اسناد تجاری و ضامنین اطلاعاتی به شما بدهیم با ما همراه باشید.
اسناد تجاری چیست؟
در قانون تجارت تعریف دقیق و مشخصی برای اسناد تجاری ارائه نشده است اما در تعریف عام آن باید گفت به تمامی اسنادی که در قلمرو تجارت دارای اعتبار باشند اسناد تجاری گفته می‌شود. در معنای خاص نیز اسنادی که قابلیت معامله و نقل و انتقال دارند و می‌توانند جانشین پول نقد در معاملات شده و معرف حق دینی حال یا با وعده باشند سند تجاری هستند.
این اسناد دارای ویژگی‌های همچون برخورداری از مزایای قانونی، مرور زمان، قابلیت نقل و انتقال و... می‌باشند که هر کدام آن‌ها دارای اهمیت هستند.
انواع اسناد تجاری
اسناد تجاری دارای سه نوع اصلی چک، سفته و برات است که هر کدام دارای خصوصیات ویژه‌ای هستند. به موجب ماده 310 قانون تجارت، چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده وجوهی را که نزد محال‌علیه دارد کلا یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‌نماید. همچنین در چک باید محل و تاریخ صدور قید شده و به امضای صادرکننده برسد.
انواع چک شامل چک عادی، چک مسافرتی و چک تضمین شده می‌شود که شرایط هر کدام با دیگری متفاوت بوده و باید به آن توجه شود.
از دیگر انواع اسناد تجاری سفته است که تعریف آن طبق ماده 307 قانون تجارت، سندی است که به موجب آن امضا کننده تعهد می‌کند مبلغی در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله‌کرد آن شخص کارسازی نماید. البته این سند علاوه بر امضا باید دارای تاریخ، مبلغی که باید تادیه شود با تمام حروف، گیرنده وجه و تاریخ پرداخت باشد تا مورد تایید مراجع قضایی قرار گیرد و قابلیت پیگیری داشته باشد.
برات نیز سومین سند تجاری است که قصد داریم به شما معرفی کنیم. برای این سند در قانون تجارت تعریفی در نظر گرفته نشده اما برای معرفی آن می‌توان گفت نوشته‌ای است که به موجب آن شخصی به دیگری دستور می‌دهد در وعده‌ای معین یا قابل تعیین مبلغی را به شخص ثالث با به حواله‌کرد او پرداخت کند. در این سند صادر کننده را برات‌کش و فردی که برات برای وی صادر می‌شود برات‌گیر یا محال‌علیه و شخص ثالث دارنده برات نامیده خواهد شد.
ضمانت از طریق اسناد تجاری
یکی از راه‌های تضمین پرداخت در معاملات تجاری، ضمانت است. این ضمانت از طریق ظهرنویسی یا پشت‌نویسی اسناد تجاری انجام می‌شود و فرد در صورت امضا، مسئولیت پرداخت وجه سند را به همراه دیگر امضاکنندگان بر عهده خواهد داشت.
ضمانت از اسناد تجاری به دو صورت انجام می‌شود که شامل مواردی همچون امضا روی سند یا پشت آن یا نوشتن عبارتی که نشانگر ضمانت او باشد می‌شود. همچنین ضمانت در اسناد تجاری به دو شیوه در سند تجاری و در سند مجزا انجام می‌گیرد که این موضوع با توجه به شرایط ضمانت مشخص خواهد شد.
نحوه اقدام علیه صادر کننده اسناد تجاری و ضامنین
هنگامی که فردی قصد دریافت وام از بانک‌ها یا موسسه‌های دیگر دارد باید افراد موجهی را به عنوان ضامن معرفی کند. این افراد باید دارای شرایط ویژه‌ای باشند و اسنادی را نیز به بانک ارائه کنند. اما در مواقعی که اقساط وام معوق شود بانک می‌تواند بر علیه صادرکننده اسناد تجاری اقدام کند که اینکار از طریق 2 مرجع امکان‌پذیر است که شامل:
1- اداره اجرای مفاد اسناد رسمی
اداره اجرا یکی از مراجعی است که می‌تواند بر روی اسناد تجاری اجرائیه صادر کرده و اقداماتی بر علیه صادرکننده سند انجام دهد. این اقدام در دو حالت متصور است که شامل ممنوع‌الخروج کردن ضامن یا بدهکار یا توقیف و به حراج گذاشتن اموال آن‌ها می‌باشد.
نکته‌ای که باید راجع به این اداره گفت عدم امکان صدور حکم جلب بدهکار است؛ زیرا این اداره محکمه قضایی ذیصلاح نمی‌باشد که بتواند دستور بازداشت شخصی را صادر کند.
2- محاکم دادگستری
دومین راهی که می‌توان از طریق آن علیه صادرکننده اسناد تجاری و ضامنین اقدام نمود مراجعه به محکمه قضایی و تقدیم دادخواست حقوقی علیه بدهکار و ضامنین است. از این طریق می‌توان بر علیه صادر کننده و امضا کننده ظهر اسناد تجاری، اقامه دعوی نموده و آن‌ها را محکوم به پرداخت خسارت دیرکرد، خسارات دادرسی یا پرداخت اصل سند تجاری وثیقه گذاشته شده کرد.
دادگاه صالح جهت رسیدگی به دعاوی اسناد تجاری
با استناد به مواد 11 و 13 قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه صالح جهت رسیدگی به دعاوی اسناد تجاری، دادگاهی است که خوانده در حوزه قضایی آن اقامتگاه داشته و در صورتی که خوانده در ایران اقامتگاه موقت داشته باشد دعوی در دادگاه همان محل اقامه خواهد شد. همچنین در دعاوی بازرگانی و دعاوی راجع به اموال منقول که از عقود و قراردادها ناشی می‌شود خواهان می‌تواند به دادگاهی رجوع کند که عقد یا قرارداد در حوزه آن واقع شده یا تعهد می‌بایست در آنجا انجام شود.
سخن آخر
در قوانین ایران سه نوع سند تجاری اصلی چک، سفته و برات وجود دارد که هر کدام آن‌ها دارای اگر طبق مقررات تنظیم شده باشند دارای اعتبار بوده و می‌توانند از طریق قانونی نیز پیگیری شوند.
گاهی از این اسناد تجاری به عنوان ضمانت استفاده می‌شود و فردی که آن را جهت تضمین امضا می‌کند مسئولیت پرداخت نیز خواهد داشت.
از روش‌های اقدام علیه صادرکننده اسناد تجاری و ضامنین باید به اداره اجرای مفاد اسناد رسمی و محاکم دادگستری اشاره کرد. همچنین باید گفت دادگاه صالح جهت بررسی به دعاوی راجع به اسناد تجاری دادگاهی است که خوانده در حوزه قضایی آن اقامتگاه داشته یا دادگاهی که در عقد در حوزه آن واقع شده است.
