جنون چیست؟

جنون حالت روحی و روانی فردی است که در موقع ابتلا به آن، فرد مبتلا، نه قدرت و توان دماغی تشخیص خوب از بد را دارد و نه منفعت. بطور کلی جنون دو حالت داشته ، خفیف یا شدید.

جنون از جهت مدت زمان ابتلای افراد به آن به دو دسته تقسیم می شود. جنون ادواری یا اطباقی و جنون دایمی.

-       جنون ادواری : در این نوع از جنون شخص مبتلا گاهی از لحاظ روحی و روانی در حالت سلامت و صحت است و گاهی دچار اختلال مشاعر و قوای دماغی می شود.این نوع جنون سریع وبدون مقدمه شروع شده و در مدت چند ساعت و یا چند وز تغییرات کلی در رفتار و اختلالات فرد ایجاد می کند.

-       جنون دائمی: حالت و وضعیتی است که شخص دائما به آن دچار بوده و قوای فکری و دماغی و مشاعر وی دائما مختل باشد. در این حالت فرد بطور دائم در وضعیت روانی کاملا آشفته قرارداشته و از تشخیص خوب از بد و نفع از ضرر عاجز است.

در بحث بررسی مسئولیت متهم و تاثیر جنون بر آن، اینکه جنون قبل از ارتکاب جرم عارض متهم بوده است یا حین ارتکاب جرم یا پس از ارتکاب جرم، مساله ای مهم است که در ادامه به بررسی آن پرداخته می شود.

در خصوص تعقیب و مجازات شخصی که قبل از ارتکاب جرم مجنون بوده اما در زمان ارتکاب آن از سلامتی عقل برخوردار بوده است، اختلافی میان حقوقدانان وجود نداشته اما برخی معتقد هستند در خصوص این اشخاص نیز باید مجازاتی خفیف تر از مجازات اصلی درنظر گرفت. باید در نظر داشت که میان فرد مبتلا به جنون ادواری که در زمان ارتکاب جرم در سلامت و افاقه بوده است با کسی که قبل از ارتکاب جرم جنون داشته و بعدا بهبود یافته است تفاوتی وجود نداشته و چنین شخصی مسئولیت کیفری بر عهده خواهد داشت چراکه ماده 149 قانون مجازات اسلامی تنها شرط زوان مسئولیت کیفری را، جنون شخص در حین ارتکاب دانسته است.

هرگاه شخصی در هنگام ارتکاب جرم مجنون باشد، بر اساس ماده 149 قانون مجازات اسلامی جنون در حین ارتکاب جرم از عوامل رافع مسئولیت کیفری تلقی شده و شخص فاقد مسئولیت کیفری خواهد بود.

همچنین قانونگذار در ماده 150 قانون مجازات اسلامی بیان داشته است اگر مجرمی که ر حین ارتکاب جرم مجنون شناخته شده و جنون وی به اثبات رسیده است و یا در جرایم تعزیری پس از وقوع جرم مبتلا به جنون شود، به دستور دادستان تا زمانی که حالت روحی خطرناک وی بهبود نیافته است از شخص مجنون در محلی مناسب نگهداری خواهد شد.

در مواردی پیش می آید که متهم به ارتکاب جرم که در زمان ارتکاب جرم در حالت افاقه بوده است به جنون مبتلا می شود . از نظر قانون گذار این امر رافع مسئولیت کیفری نخواهد بود و تنها می تواند موجب توقف تعقیب و دادرسی در مورد وی شود. در این خصوص تبصره 1 ماده 150 قانون مجازات اسلامی بیان داشته است در جرایمی که جنبه حق الناسی داشته ، جنون مرتکب مانع از تعقیب و رسیدگی نمی باشد اما در جرایمی که جنبه حق الهی داشته جنون مرتکب سبب به تاخیر افتادن تعقیب و محاکمه تا زمان افاقه مرتکب می شود. همچنین در جرایم حدی که رای صادر شده است ابتلا به جنون سبب سقوط مجازات نخواهد شد.

از آنجایی که جنون از کیفیات ذهنی و درونی شخص است، باید توجه داشت که بر اساس نظر حقوقدانان جنون فقط در وضعیت خود مرتکب جرم با لحاظ شرایط قانونی زمان ارتکاب جرم یا زمان تعقیب موثر است. باید توجه داشت که شرکا و معاونین نمی توانند از این حالت روحی استفاده و موجبات فرار از تعقیب را فراهم سازند چرا که ماده 129 قانون مجازات اسلامی بیان داشته هرگاه مرتکب رفتار مجرمانه به جهتی از جهات مانند جنون و... قابل تعقیب نبوده و یا اجرای مجازات به دلیلی موقتا متوقف شود، این اتفاق تاثیری در مجازات معاون جرم نخواهد داشت.