نحوه تقسیم ارث 

ارث به طور کلی به مجموعه اموال، عنوان‌ ها، بدهی‌ ها، حقوق و وظایف شخص پس از مرگش گفته می‌شود که به شخص یا اشخاص دیگری (وارثان) منتقل می‌گردد.

مفهوم ارث در طول تاریخ و در جوامع مختلف بشری نقش اساسی داشته و قوانین مربوط به آن همواره در حال تغییر و تحول بوده است.

یکی از مسائلی که بعد از فوت متوفی در جریان است، نحوه تقسیم ارث بین ورثه می‌باشد، متاسفانه بسیاری از افراد گمان می‌کنند که فرد متوفی پیش از مرگ خود می‌تواند تمام اموال خود را وصیت کند! یا فرزندان در زمان زنده بود پدر مادرشان می توانند اموال را از آن ها مطالبه کرده و نسبت به تقسیم ارثیه اقدام نمایند.

ما قصد داریم در ادامه به جزئیات این موضوع بپردازیم، پیشنهاد می‌شود همراه ما باشید.

نحوه تقسیم ارث

در ابتدا باید بگوییم تقسیم ارث بین ورثه با توجه به طبقه و درجه آن‌ها صورت گرفته و دارای شرایط و ضوابط خاصی می‌باشد و این قوانین مربوط به ارث، بر پایه احکام فقه اسلامی تنظیم شده است.

مطابق ماده ۸۶۱ قانون مدنی، طبقات ارث دو امر است رابطه نَسَبی و رابطه سَبَبی.

قرابت نسبی: قرابت نسبی رابطه خویشاوندی میان دو نفر است که بر اساس خون ایجاد می‌شود. این رابطه می‌تواند بین افراد هم‌خون، مانند: پدر و مادر و اولاد

قرابت سببی: قرابت سببی، رابطه خویشاوندی میان دو نفر است که بر اساس ازدواج ایجاد می‌شود؛ این رابطه می‌تواند بین زن و شوهر، یا بین فرزندان زن و شوهر با یکدیگر، ایجاد شود.

در قانون ارث در کشور ما ارث با توجه به طبقات و درجاتی به افراد می‌رسد. این طبقات عبارتند از:

طبقه اول: پدر، مادر، اولاد و فرزند فرزندان

طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد فرد فوت شده

طبقه سوم: عمو‌ها، عمه‌ها، دایی‌ها و خاله‌های فرد فوت شده و فرزندان آن‌ها

در طبقه اول، سهم الارث به ترتیب زیر است:

پدر، مادر، اولاد: این افراد، در درجه اول طبقه اول، از طبقات ارث می باشند و وجود آن ها، موجب حاجب یا به عبارتی مانع ارث بری افراد سایر درجات طبقه اول از طبقات ارث، خواهد بود. 

پیش از محاسبه لازم است که ذکر کنیم، اگر به ترتیب در هر یک از طبقات ذکر شده فردی وجود داشته باشد ارث به او می رسد و به اشخاصی که در طبقات بعدی هستند ارثی تعلق نمیگیرد، به عنوان مثال اگر فرد فوت شده فرزند یا پدر و مادر داشته باشد افرادی که در طبقه دوم هستند یعنی اجداد، اعمام ، عمام و... متوفی سهمی از ارث وی ندارند.

نوه ها (اولادِ اولاد): این افراد، در درجه دوم طبقه اول، از طبقات ارث هستند و در صورت فوت والدینشان، جانشین آنان در ارث بری خواهند شد.

در درون یک طبقه هم درجه وارثان رعایت میشود و ورثه با درجه نزدیکی بیشتر به متوفی، مانع از ارث بردن وراث با درجات دورتر میشوند به عنوان مثال:

اگر متوفی فرزند داشته باشد دیگر نوه سهمی از ارث او ندارند.

محاسبه حقوق و سهم الارث

سهم الارث هر یک از وراث در هر طبقه بر اساس قواعد و احکام شرعی و قانونی تعیین می‌شود.

حقوق و سهم الارث مادر

با توجه به ماده ۹۰۶ قانون مدنی اگر فرزند یا نوه‌ای وجود نداشته باشد و پدر نیز زنده نباشد، مادر تمام ارث را به ارث می‌برد. اگر هر دو پدر و مادر زنده باشند، سهم مادر یک سوم ترکه می‌شود اما در صورت حاضر بودن مادر حاجب، یک ششم از ترکه به مادر تعلق می‌گیرد و بقیه به نسبت تقسیم می‌شود.

سهم الارث پدر

به موجب ماده ۹۰۶ قانون مدنی و نحوه تقسیم ارث در ایران اگر پدر تنها ورثه متوفی باشد و فرزند یا نوه‌ای نداشته باشد، پدر تمام ارث را به ارث می‌برد. اگر هر دو پدر و مادر زنده باشند، سهم پدر دو سوم ترکه خواهد بود.

سهم الارث فرزندان

در صورتی که متوفی تنها یک فرزند داشته باشد، تمامی ترکه به او تعلق می‌گیرد. اگر فرزندان متوفی چند نفر باشند و همگی دختر یا پسر باشند، ترکه بین آن‌ها به صورت مساوی تقسیم می‌شود. در صورت متفاوت بودن جنسیت فرزندان، پسر دو برابر دختر از ارث بهره‌مند می‌شود.

سهم الارث نوه

نوه تنها زمانی از ارث متوفی بهره‌مند خواهد شد که فرزندان متوفی حاضر نباشند. در این صورت، نوه یا نوه‌های متوفی جانشین پدر و مادر خود و فرزندی می‌شوند که وجود نداشته باشد.

سهم الارث طبقه دوم

در صورتی که هیچ کدام از افراد طبقه اول در قید حیات نباشند، ارثیه به طبقه دوم می‌رسد. باید بدانید که فرزندان خواهر و برادر متوفی نیز در طبقه دوم قرار دارند اما همانند نوه‌ها، در صورتی که یکی از برادران یا خواهران متوفی زنده باشد، ارث به آن‌ ها تعلق نخواهد گرفت.

سهم الارث اجداد

مطابق ماده ۹۲۳ قانون مدنی، اگر جد یا جده تنها ورثه باشد، اعم از ابی و امی، تمام ترکه به او تعلق می‌گیرد.

اگر تنها اجداد پدری متوفی زنده باشند، هر جد دو برابر جده ارث می‌برد و اگر تنها اجداد مادری میت موجود باشند، جد و جده مساوی ارث می‌برند.

اگر اجداد مادری و پدری متوفی با هم موجود باشند، یک سوم ترکه به اجداد امی و دو سوم به اجداد پدری میت می‌رسد.  

سهم الارث خواهر و برادر

در ارث بردن خواهر و برادر از متوفی می‌بایست بین خواهران ابوینی، ابی و امی تفاوت قائل شد. خواهران و برادران ابوینی کسانی هستند که از یک پدر و مادر با متوفی متولد شده‌اند.

خواهران و برادران ابی، تنها از طریق پدر با متوفی ارتباط دارند و خواهران و برادران امی تنها از مادر با میت دارای نسبت می‌شوند.

مطابق ماده ۹۱۷ قانون مدنی، اگر وارث فقط یک خواهر باشد، تمام ارث از آن اوست. همچنین اگر وارث تنها یک برادر باشد، تمام ارث به او خواهد رسید.

اگر وارث چند خواهر ابوینی و چند خواهر ابی، یا اینکه چند برادر ابوینی یا چند برادر ابی داشته باشد، ترکه بین آن‌ها به طور مساوی تقسیم خواهد شد.

اگر وارث متوفی چند برادر و خواهر ابوینی یا چند برادر و خواهر ابی باشند، مردان دو برابر زنان ارث می‌برند.

مراحل انحصار وراثت

مهم ‌ترین مرحله از مراحل انحصار وراثت جمع‌ آوری مدارک است. مدارک مورد نیاز شامل موارد زیر است.

گواهی فوت (گواهی فوت از سال ۹۵ در برخی از استان‌ها به صورت الکترونیکی صادر می‌شود)

استشهادیه محضری

شناسنامه متوفی

عقد یا رونوشت آن

شناسنامه وراث

وصیت نامه

گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی (برای متوفیان قبل از سال ۹۵که تا کنون اقدامی نکرده‌اند.)

پس از جمع‌آوری این مدارک می‌توانید در خصوص انحصار وراثت و تقسیم اموال اقدام کنید. در صورتی که یک یا چند نفر از ورثه با هم به توافق نرسند یا به آن‌ها دسترسی نباشد، باید از طریق مراجع ری صلاح مانند شورای حل اختلاف اقدامات لازم را انجام داد.

موانع دریافت ارث در ایران

قانون ارث مواردی مانند قتل مورث، کفر، لعان و ولادت زنا باعث می‌شود تا افراد نتوانند ارث دریافت کنند.

سخن پایانی

ما سعی کردیم به طور مفید به نکات و نحوه تقسیم ارث در ایران بپردازیم.

اگر چه سعی شد در این مطلب مهم‌ ترین مفاد این سند پوشش داده شود اما نباید فراموش کرد که اصولاً مبحث ارث در حقوق ایران، پیچیدگی‌ ها و نکات بسیار زیادی دارد.

به همین خاطر لازم است تا در هر مورد وضعیت ارث به خوبی تحقیق و بررسی کنید.

برای انجام مشاوره حقوقی در زمینه قانون تقسیم ارث و نحوه تعیین سهم الارث هر کدام از وراث، می توانید با گروه متخصص وکلای وکیل وند در ارتباط باشید.

اگر به یک وکیل با تجربه و حرفه ای نیاز داشتید، دوستان ما در وکیل وند  می‌توانند به شما کمک کنند.

شما می‌توانید با مشاهده لیست وکلای وکیل وند و مقایسه میان رزومه کاری هر فرد، گزینه مد نظرتان را انتخاب کنید و با خیال راحت مابقی کار را به او بسپارید.